Uttarakhand Updates > Articles By Esteemed Guests of Uttarakhand - विशेष आमंत्रित अतिथियों के लेख
Articles By Bhisma Kukreti - श्री भीष्म कुकरेती जी के लेख
Bhishma Kukreti:
Highways in Kumaon and Garhwal in Gurkha/Gorkha Period
History Discussion on Gurkha/Gorkha Administration in Garhwal - 38
History of Gorkha /Nepal Rule over Kumaun, Garhwal and Himachal (1790-1815) -102
History of Uttarakhand (Garhwal, Kumaon and Haridwar) -622
By: Bhishma Kukreti (A History Student)
Temples and Dharmsalyan (religious Rest Houses) in Gurkha Period
Gurkha paid attention on temples and religious rest houses. Gurkha administrators retained land for major temples (sadvart). Amar Singh Thapa repaired Bhaironghati, Kedarnath and Gangotri Temples too. Gurkha built Ghat and Haveli in Haridwar. Gurkha also built or repair a bridge perhaps –Lakhshman Jhula Pul. Bamshah and Rudravir Shah built a few religious rest houses on major temple tour rod.
Highways of Gurkha Period
Gurkha/Gorkha soldiers and officers were habitual to walk on ‘Gurbat’ (In normal circumstances that are used by domestic animals). Therefore, they never paid attention on National Highways or State Highways.
Nazibabad –Shrinagar Highway
In this highway people used to reach from Nazibabad Mandi to Shrinagar. Nazibabad was wholesale market for Garhwalis in terms of export and import. The rout was from Nazibabad to Shrinagar via Kotdwara –Ghat (Bhabhar), Amsaud, Dwarikhal, Banghat, Kanskhet, Adwani to Shringar.
Bulls and horses were used for loading the goods. Garhwal kings used to repair the road when there was need. However, Gurkha/Gorkha did not pay attention on widening or repairing the road.
Hardwick travelled on Nazibabad –Shrinagar route with ease. Saxena comments that the road was broken at many places in Gurkha Period (Historical papers related to Kumaon).
** Most of aspects were taken from Dr Dabral
* History of Highways in Gorkha /Nepal Period in Kumaun, Garhwal and Himachal in next chapter …
Copyright@ Bhishma Kukreti Mumbai, India, bckukreti@gmail.com 27/4//2015
History of Garhwal – Kumaon-Haridwar (Uttarakhand, India) to be continued… Part -623
*** History of Gorkha/Gurkha /Nepal Rule over Kumaun, Garhwal and Himachal (1790-1815) to be continued in next chapter
(The History of Garhwal, Kumaon, Haridwar write up is aimed for general readers)
XX
Reference
Atkinson E.T., 1884, 1886 , Gazetteer of Himalayan Districts …
Hamilton F.B. 1819, An Account of Kingdom of Nepal and the territories
Colnol Kirkpatrik 1811, An Account of Kingdom of Nepal
Dr S.P Dabral, Uttarakhand ka Itihas part 5, Veer Gatha Press, Dogadda
Bandana Rai, 2009 Gorkhas,: The Warrior Race
Krishna Rai Aryal, 1975, Monarchy in Making Nepal, Shanti Sadan, Giridhara, Nepal
I.R.Aryan and T.P. Dhungyal, 1975, A New History of Nepal , Voice of Nepal
L.K Pradhan, Thapa Politics:
Gorkhavansavali, Kashi, Bikram Samvat 2021
Derek J. Waller, The Pundits: British Exploration of Tibet and Central Asia page 172-173
B. D. Pande, Kumaon ka Itihas
Sharma , Nepal ko Aitihasik Rup Rekha
Chaudhari , Anglo –Nepalese Relations
Pande, Vasudha , Compares Histriographical Traditions of Gorkha Rule in Nepal and Kumaon
Pradhan , Kumar, 1991, The Gorkha Conquests , Oxford University Press
Minyan Govrdhan Singh , History of Himachal Pradesh
A.P Coleman, 1999, A Special Corps
Captain Thomas Smith, 1852,Narrative of a Five Years Residence at Nepal Vol.1
Maula Ram/Mola Ram , Ranbahadurchandrika and Garhrajvanshkavya
J B Fraser , Asiatic Research
Shyam Ganguli, Doon Rediscovered
Minyan Prem Singh, Guldast Tabarikh Koh Tihri Garhwal
Patiram Garhwal , Ancient and Modern
Tara Datt Gairola, Parvtiy Sanskriti
XXX
History Gurkha /Gorkha Rule over Garhwal, Kumaon, Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Pauri Garhwal, Udham Singh Nagar Kumaon, Sirmour Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Chamoli Garhwal, Nainital Kumaon, Kangara Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Rudraprayag Garhwal, Almora Kumaon, Baghat Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Tehri Garhwal, Champawat Kumaon, Punar Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Uttarkashi Garhwal, Bageshwar Kumaon, Nahan Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Dehradun Garhwal, Pithoragarh Kumaon, History Himachal;
Nepal Itihas, Garhwal Itihas, Kumaon Itihas, Himachal Itihas; Gurkha/Gorkha ka Kumaon par Adhikar Itihas , Gurkha/Gorkha Garhwal par Shasan Itihas; Gurkha/Gorkha Rule in Kumaon, Garhwal Uttarakhand; History Gurkha/Gorkha Rule in Himachal,
Xx
History Highways in Kumaon and Garhwal in Gurkha/Gorkha Period; History Highways in Old Nainital Kumaon and Old Pauri Garhwal in Gurkha/Gorkha Period; History Highways in Old Almora Kumaon and Old Tehri Garhwal in Gurkha/Gorkha Period; History Highways in Udham Singh Nagar Kumaon and Dehradun Garhwal in Gurkha/Gorkha Period;
Bhishma Kukreti:
Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang /Adhogang (Haridwar )- (Sambhut Sanvasi )
हरिद्वार इतिहास और अहोgang (हरिद्वार ) के बौद्ध स्थाविर -(Sambhut Sanvasi )
Ancient History of Haridwar, History Bijnor, History Saharanpur Part -110
हरिद्वार इतिहास , बिजनौर इतिहास , सहारनपुर इतिहास -आदिकाल से सन 1947 तक-भाग -110
इतिहास विद्यार्थी ::: भीष्म कुकरेती
कहा जाता है कि बुद्ध अपने जीवन काल में उशीरध्वज पर्वत पंहुचे थे। [उपाध्याय , बुद्धकालीन भारतीय भूगोल ]. इस पर्वत की पहचान जिसे बौद्ध साहित्य में 'अहोभंग' कहा गया है कनखल की पहद्दी की पहाड़ी से की जाती है। डा खरकववल लिखते हैं की इस क्षत्र को 'ज्ञानपाली प्रदेश ' कहा जाता था (जे एस खर्कवाल , लैंड ऐंड हैबिटाट )।.
गंगा जी से रामगंगा तक के क्षेत्र में शिवालिक की गिरिशाखा का प्राचीन नाम 'मयुरपर्वत ' या 'मोरीगिरी' था। महाभारत व बौद्ध साहित्य में गंगा जी के पूर्वी तट से लक्ष्मण झूला की पहडियां ९उद्य्पुर व तल्ला ढांगू क्षेत्र ) की उशीरध्वज , अहोगंग , अधोगंग नाम से पहचान हुयी है।
सम्भूत साणवासी
बुद्ध के समय ही उशीरध्वज , गंगाद्वार कनखल क्षेत्र पुनीत क्षेत्र या ज्ञानपाली प्रदेश ' क्षेत्र बन चुका था। बुद्ध निर्वाण के पश्चात गंगाद्वार का भाभर क्षेत्र बौद्ध चिंतन मनन का क्षेत्र बन चुका था।
बुद्ध के प्रथम शिष्य का नाम आनंद था। आनंद ने बुद्ध की मृत्यु के बाद प्रथम संगति सभा महाकश्यप की अध्यक्षता में हुयी थी।
आनंद का एक शिस्य यश था व दूसरा शिष्य जो कनखल -अहोभंग का था का नाम साणवासी सम्भूत था [महवंश -पृष्ठ १७ ]।
साणवासी के जीवनकाल में बौद्ध धर्म के दो दल हो चुके थे। वैशाली और पाटलिपुत्र का दल कठोर अनुशाशन में शीतलता का समर्थक था। किन्तु कौशंबी , पाथेय व अवन्ति के संघ अनुशाशन के समर्थक थे। बौद्ध धर्म पर संकट के बादल छ चुके थे।
इस संकट को दूर करने हेतु यश अहोगंग में साणवासी सम्भूतके पास पंहुचा। पावावाले साठ , अवंतीवाले अट्ठासी भिक्षु थे। ये सभी महाक्षीणाश्रव स्थविर अहोगंग में एकत्रित हुए। दोनों क्षेत्र के सभी आरण्यक , पांसुकूलिक , त्रिचिवरिक व सभी अर्हत अहोगंग पर्वत पर पंहुचे। वहां इन नब्बे हजार भिक्षुकों ने अहोभंग में साणवासी सम्भूत से विचार विमर्श किया।
तब यश , साणवासी सम्भूत व रेवत स्थविर के प्रयत्न से कालाशोक के राजयकाल में बुद्ध निर्वाण के 100 वर्ष पश्चात बौद्धमति की द्वितीय संगीति का आयोजन हुआ (महावंश पृष्ठ १७ )
* शेष भाग अगले अध्याय में
** संदर्भ - ---वैदिक इंडेक्स डा शिव प्रसाद डबराल , उत्तराखंड इतिहास - भाग -२ [समस्त संदर्भ सूची हेतु देखें ]राहुल -ऋग्वेदिक आर्य मजूमदार , पुसलकर , वैदिक एज
घोषाल , स्टडीज इन इंडियन हिस्ट्री ऐंड कल्चर
आर के पुर्थि , द एपिक सिवलीजिसन
अग्रवाल , पाणिनि कालीन भारत
अग्निहोत्री , पंतजलि कालीन भारत
अष्टाध्यायी
दत्त व बाजपेइ , उत्तर प्रदेश में बौद्ध धर्म का विकास
महाभारत
विभिन्न बौद्ध साहित्य
जोशी , खस फेमिली लौ
भरत सिंह उपाध्याय , बुद्धकालीन भारतीय भूगोल
रेज डेविड्स , बुद्धिष्ट इंडिया
Copyright@ Bhishma Kukreti Mumbai, India 27/4/2015
History of Haridwar, Bijnor, Saharanpur to be continued Part --
हरिद्वार, बिजनौर , सहारनपुर का आदिकाल से सन 1947 तक इतिहास to be continued -भाग - Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Kankhal, Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Har ki Paidi Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Jwalapur Haridwar, Uttarakhand ;Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Telpura Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Sakrauda Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Bhagwanpur Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Roorkee, Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahobhang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Jhabarera Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Manglaur Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Laksar; Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Sultanpur, Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Pathri Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Landhaur Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Bahdarabad, Uttarakhand ; Haridwar; History of Narsan Haridwar, Uttarakhand ; Buddhist Sthavir (Apostles ) of Ahogang/Adhoganga (Haridwar ) & Ancient History of Bijnor; Ancient History of Nazibabad Bijnor ; Ancient History of Saharanpur; Ancient History of Nakur , Saharanpur; Ancient History of Deoband, Saharanpur; Ancient History of Badhsharbaugh , Saharanpur; Ancient Saharanpur History, Ancient Bijnor History;
कनखल , हरिद्वार का इतिहास ; तेलपुरा , हरिद्वार का इतिहास ; सकरौदा , हरिद्वार का इतिहास ; भगवानपुर , हरिद्वार का इतिहास ;रुड़की ,हरिद्वार का इतिहास ; झाब्रेरा हरिद्वार का इतिहास ; मंगलौर हरिद्वार का इतिहास ;लक्सर हरिद्वार का इतिहास ;सुल्तानपुर ,हरिद्वार का इतिहास ;पाथरी , हरिद्वार का इतिहास ; बहदराबाद , हरिद्वार का इतिहास ; लंढौर , हरिद्वार का इतिहास ;बिजनौर इतिहास; नगीना , बिजनौर इतिहास; नजीबाबाद , नूरपुर , बिजनौर इतिहास;सहारनपुर इतिहास :============= स्वच्छ भारत ! स्वच्छ भारत ! बुद्धिमान भारत =============:
--
Bhishma Kukreti:
Best Harmless Garhwali Literature Humor that Not Taught in I.I. M Ahmadabad , Garhwali Literature Comedy Skits that Not Taught in I.I. M Ahmadabad , Garhwali Literature Satire, Garhwali Wit Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad , Garhwali Sarcasm Literature that Not Taught in II M Ahmadabad , Garhwali Skits Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad , Garhwali Vyangya , Garhwali Hasya
जु आइ आइ ऐम अहमदाबाद मा नि सिखाये जांद -1
जी मि भय्या ना भुल्ला छौं
चबोड़्या मैनेजमेंट संस्मरण ::: भीष्म कुकरेती
हमर बगत विद्यार्थ्युं कुण सलाह आदि कुछ नि छे। बस पोस्ट ग्रेजुएसन करणो सलाह ही सलाह छे। मीन बि एमएससी इनि बॉटनी मा कार। ना तो मकसद पता छौ ना ही मकसद कु रस्ता बस पोस्ट ग्रेजुएसन करण छौ स्यु कर दे। किलै बॉटनी ले आज तक नी पता।
खैर जब मि डीएवी कॉलेज मा छौ तो एक दगड्या उपाध्याय छौ जु एमए इकोनोमिक्स से करणु छौ। वु हम मा बुल्दु छौ ," इकोनोमिक्स की बड़ी डिमांड च। बस कॉलेज से भैर औलु अर क्वी बि नौकरी दे दयालु। "
तो मी बि इनि सुचद छौ कि क्वी बि नौकरी दे दयालु।
जब देहरादून आदि मा नौकरी दीण वळ क्वी बि नि मील तो मि बम्बई (तब बॉम्बे छौ ) ऐ ग्यों।
अर फिर शुरू ह्वे नौकरी की खोज। छै मैना तो नौकरी का वास्ता प्रार्थना पत्र लिखण सिखण मा बीती गेन। मि तै तो ना पर माँ बाप तै मेरी डिग्री पर जब संदेह हूण लग तो मीन कै बि तरां से इंटरव्यू का वास्ता कोशिस शुरू कार कि इंटरव्यू द्योलु तो ब्वे बाब तै मेरी डिग्री पर संदेह नि होलु।
एकॉन मि तै गुरु मंत्र बताइ बल दस जगा एप्लीकेसन भेजो तो एक जगा से इंटरव्यू का वास्ता लेटर आइ जालु अर दस इंटरव्यू का बाद एक जगा अप्वॉन्टमेंट लेटर मिल ही जालु। तो मीन अखबारुं मा जु बि जनि बि विज्ञापन ह्वावन ऊंकुण एप्लीकेसन भिजणशुरू कर दे।
एक जगा बिटेन अंततः इंटरव्यू लेटर ऐ गे। संस्था तै जूनियर क्लर्क की जरूरत छे तो मि क्लर्क का गुणों बारा मा एक किताब पढ़िक इंटरव्यू दीणो ग्यों। द्वी घंटा बाद इंटरव्यू कुण भितर बुलाये गे।
इंटरव्यू लीण वळ द्वी आदिम छया।
एकॉन पूछ - तो आपक नाम भीष्मा चंद्रा कुकरेटी च ?
मि - जी ना। भीष्म चन्द्र कुकरेती
दुसर - तो आप तै ठीक से अंग्रेजी नि आदि ? अपण नाम बि ठीक से नि लेख सकदा ?
मि - जी ! अंग्रेजी मा इन इ लिखण पोड़द।
पैलु - आज का टाइम्स ऑफ इण्डिया की मेन न्यूज क्या च ?
मि -जी मीन आज टाइम्स इंडिया नि पौढ़।
पैलु -हैं ? इंटरब्यू कुण ऐ अर टाइम्स नि पौढ़ ?
मि - जी मि 'अच्छे क्लर्क के गुण ' पढ़णु रौं तो टाइम्स पड़णो टैम नि मील।
दुसर -व्हट नॉनसेंस ? क्या क्लर्क का बि गुण हूंदन क्या ?
पैल - क्लर्क तो एक सीधा साधा आदिम हूंद जु उथगा इ काम करद जथगा बॉस ब्वालो।
दुसर -हाँ चंट चालाक अर दिमाग लगाण वळ त चपड़ासी हूंद।
मि -जी मि तै अनुभव नी च।
पैलु - अच्छा तो तुम भय्या हो ?
मि -जी नही।
दुसर - अरे तुम भय्या नि छंवां ?
मि -जी ना।
दुसर - तो फिर एप्लीकेसन मा झूठ किलै ल्याख ?
मि - जी एप्लीकेसन मा मीन नि ल्याख कि मि भय्या छौं।
पैलु -व्हट नॉनसेंस ! तीन साफ़ साफ़ लिख्युं च कि तुम भय्या हो।
मि - जी मीन जात मा कुकरेती , ब्राह्मण अर हिंदू लिख्युं च पर भय्या नी लिख्युं च।
दुसर - नै नै मि राज्य याने पोविन्स की बात करणु छौं। साफ़ साफ लिख्युं च कि तुम यूपी का छंवां। लिख्युं च कि ना ?
मि -हाँ यूपी लिख्युं च।
पैल - तो पान की दुकान या दूध की दुकान किलै नि खुल्दी ?
दुसर - हाँ या चना या सब्जी दुकान में भी अच्छा पैसा है।
मि -जी मी यूपी को अवश्य छौं पर मि भय्या नि छौं।
दुसर -तो क्या छे ?
मि -जी मि भुला छौं।
पैल - तुम यूपी के ही हो ना ?
मि - जी हाँ पर मै गढ़वाल कु छौं।
दुसर -गढ़वाल ! यु क्या च ?
मि -जी हिमालय -
पैलु - औ हिमाचल का छे ?
मि - जी ना हिमाचल तो अलग राज्य च।
दुसर - टोटल कनफ्यूजन !
पैलु -एब्सॉल्यूट कनफ्यूजन। यूपी कु च अर भय्या नी च। हिमालय कु च पर हिमाचल कु नी च।
दुसर - यदि म्यार क्लर्क इन कनफ्यूज रालु या कनफ्यूज कारल तो चल गे कम्पनी।
पैलु - वेल मिस्टर कुकरेटी या कुक्रेती अबि हमन पचास इंटरव्यू लीणन। यदि क्वी नि मीलल तो हम आप तै बुलौला।
[यु म्यार पैल इंटरव्यू छौ अर मीन दसेक किताब 'हाउ टु गिव इंटरव्यू ' पढ़िन पर कखिम बि नी लिख्युं कि इंटरव्यू मा इन प्रश्न पूछे जाल ]
28 /4/15 ,Copyright@ Bhishma Kukreti , Mumbai India
*लेख की घटनाएँ , स्थान व नाम काल्पनिक हैं । लेख में कथाएँ , चरित्र , स्थान केवल व्यंग्य रचने हेतु उपयोग किये गए हैं।
Best of Garhwali Humor Literature in Garhwali Language that Not Taught in II M Ahmadabad ; Best of Himalayan Satire in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Uttarakhandi Wit in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of North Indian Spoof in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Regional Language Lampoon in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Ridicule in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Mockery in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Send-up in Garhwali Language Literature that Not Taught in II M Ahmadabad ; Best of Disdain in Garhwali Language Literature that Not Taught in II M Ahmadabad ; Best of Hilarity in Garhwali Language Literature that Not Taught in II M Ahmadabad ; Best of Cheerfulness in Garhwali Language Literature that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Garhwali Humor in Garhwali Language Literature from Pauri Garhwal that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Himalayan Satire Literature in Garhwali Language from Rudraprayag Garhwal that Not Taught in I.I. M Ahmadabad ; Best of Uttarakhandi Wit in Garhwali Language from Chamoli Garhwal that Not Taught in II M Ahmadabad ; Best of North Indian Spoof in Garhwali Language from Tehri Garhwal ; Best of Regional Language Lampoon in Garhwali Language from Uttarkashi Garhwal ; Best of Ridicule in Garhwali Language from Bhabhar Garhwal ; Best of Mockery in Garhwali Language from Lansdowne Garhwal ; Best of Hilarity in Garhwali Language from Kotdwara Garhwal ; Best of Cheerfulness in Garhwali Language from Haridwar ;
Garhwali Vyangya , Garhwali Hasya, Garhwali skits; Garhwali short skits, Garhwali Comedy Skits, Humorous Skits in Garhwali, Wit Garhwali Skits
स्वच्छ भारत , स्वच्छ भारत , बुद्धिमान भारत!
Bhishma Kukreti:
Kotdwara -Dehradun Highway in Garhwal in Gurkha/Gorkha Period
Highways in Kumaon and Garhwal in Gurkha/Gorkha Period -2
History Discussion on Gurkha/Gorkha Administration in Garhwal - 39
History of Gorkha /Nepal Rule over Kumaun, Garhwal and Himachal (1790-1815) -103
History of Uttarakhand (Garhwal, Kumaon and Haridwar) -623
By: Bhishma Kukreti (A History Student)
Kotdwara –Dehradun Highway had been important before Nanda Period for various regions. The road was connected to Nazibabad and stoppages were Kotdwara Ghat, Mavakot, Chaukighat, and Lal Dhang in Bhabhar Garhwal. In Shah period, Ravasan River near Laldhang was a dividing place for Awadh and Garhwal territories. At the time of Gurkha, Awadh was under British and Garhwal was under Gurkha. The travelers usually businessmen used to take rest at west part of Rawasan River that was flat and having facilities of water and grass for horses, bulls. Dr Dabral states that there is a Peer Samadhi and a ruined temple at this junction. The travelers used to reach above Haridwar at Lakadghat and used to cross Ganga there. Gorkhali Officers used to levy tax on crossing Ganga at this Ghat. From Lakadghat, road at bottom of Shivalik Hill range was for Dehradun (or Gurudwara).
From Dehradun, travelers used to cross Yamuna and used to reach Kyardadun (Himachal) . From here road was for Nahan (Himachal) and then for Jammu from Nahan (Himachal). There were two roads from Saharanpur via Timli and Mohan. Due to frequent looting attack on Businessmen from Maratha, Sikh, Rohillas on Delhi –Doab road, they preferred this rout for safe business journey.
In Gurkha period, this rout was under Gurkha and was also not safe.
** Most of details were taken from Dr Dabral and Foster, A Journey from Bengal to England
* History of Highways in Gorkha /Nepal Period in Kumaun, Garhwal and Himachal in next chapter …
Copyright@ Bhishma Kukreti Mumbai, India, bckukreti@gmail.com 28/4//2015
History of Garhwal – Kumaon-Haridwar (Uttarakhand, India) to be continued… Part -624
*** History of Gorkha/Gurkha /Nepal Rule over Kumaun, Garhwal and Himachal (1790-1815) to be continued in next chapter
(The History of Garhwal, Kumaon, Haridwar write up is aimed for general readers)
XX
Reference
Atkinson E.T., 1884, 1886 , Gazetteer of Himalayan Districts …
Hamilton F.B. 1819, An Account of Kingdom of Nepal and the territories
Colnol Kirkpatrik 1811, An Account of Kingdom of Nepal
Dr S.P Dabral, Uttarakhand ka Itihas part 5, Veer Gatha Press, Dogadda
Bandana Rai, 2009 Gorkhas,: The Warrior Race
Krishna Rai Aryal, 1975, Monarchy in Making Nepal, Shanti Sadan, Giridhara, Nepal
I.R.Aryan and T.P. Dhungyal, 1975, A New History of Nepal , Voice of Nepal
L.K Pradhan, Thapa Politics:
Gorkhavansavali, Kashi, Bikram Samvat 2021
Derek J. Waller, The Pundits: British Exploration of Tibet and Central Asia page 172-173
B. D. Pande, Kumaon ka Itihas
Sharma , Nepal ko Aitihasik Rup Rekha
Chaudhari , Anglo –Nepalese Relations
Pande, Vasudha , Compares Histriographical Traditions of Gorkha Rule in Nepal and Kumaon
Pradhan , Kumar, 1991, The Gorkha Conquests , Oxford University Press
Minyan Govrdhan Singh , History of Himachal Pradesh
A.P Coleman, 1999, A Special Corps
Captain Thomas Smith, 1852,Narrative of a Five Years Residence at Nepal Vol.1
Maula Ram/Mola Ram , Ranbahadurchandrika and Garhrajvanshkavya
J B Fraser , Asiatic Research
Shyam Ganguli, Doon Rediscovered
Minyan Prem Singh, Guldast Tabarikh Koh Tihri Garhwal
Patiram Garhwal , Ancient and Modern
Tara Datt Gairola, Parvtiy Sanskriti
XXX
History Gurkha /Gorkha Rule over Garhwal, Kumaon, Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Pauri Garhwal, Udham Singh Nagar Kumaon, Sirmour Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Chamoli Garhwal, Nainital Kumaon, Kangara Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Rudraprayag Garhwal, Almora Kumaon, Baghat Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Tehri Garhwal, Champawat Kumaon, Punar Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Uttarkashi Garhwal, Bageshwar Kumaon, Nahan Himachal; History Gurkha /Gorkha Rule over Dehradun Garhwal, Pithoragarh Kumaon, History Himachal;
Nepal Itihas, Garhwal Itihas, Kumaon Itihas, Himachal Itihas; Gurkha/Gorkha ka Kumaon par Adhikar Itihas , Gurkha/Gorkha Garhwal par Shasan Itihas; Gurkha/Gorkha Rule in Kumaon, Garhwal Uttarakhand; History Gurkha/Gorkha Rule in Himachal,
Xx
Bhishma Kukreti:
History of Buddhist Monk Moggaliputta Tissa/ Son of Moggalik of Ahogang (Haridwar )
अहोगंग (हरिद्वार ) संदर्भ में बौद्ध विद्वान मोग्गलिपुत तिस्स का इतिहास
Ancient History of Haridwar, History Bijnor, History Saharanpur Part -111
हरिद्वार इतिहास , बिजनौर इतिहास , सहारनपुर इतिहास -आदिकाल से सन 1947 तक-भाग - 111
इतिहास विद्यार्थी ::: भीष्म कुकरेती
अशोक को बौद्धमत प्रचार हेतु प्रेरणा देने वाले स्थविर मोग्गलिपुत (Moggaliput Tissa ) थे। बुद्ध के बाद उपलि , दासक , सोनक , सिग्गव , तथा चंडवज्जि पश्चात मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa) ही बड़े विद्वान माने जाते हैं। कहते हैं कि मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa) तिष्यब्रह्मा के अवतार थे।
मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa 327 -247 BC ) धर्म पर विप्पति टालने हेतु मोग्गली नामक ब्राह्मण के घर पाटलिपुत्र में जन्म लिया। सोलह वर्ष की वय में मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa ) ने शिक्षा , कल्प , निघंटु , इतिहास , तीन वेदों का ज्ञान प्राप्त कर लिया था।
सिग्गव व चंडवज्जि ने मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa) को दीक्षित किया था। अल्पकाल में ही मोग्गलिपुत (Moggaliputta Tissa ) ने बौद्ध धर्मग्रंथों का ज्ञान प्राप्त कर लिया।
मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) ने अशोक व अशोक के पुत्र को बौद्ध ज्ञान दिया था। अशोक राजयभिषेक के समय मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) /तिस्स साठ साल की थी। मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) के प्रेरण से हीअशोक ने अपने परिवार वालों को मगध से बाहर बौद्ध धर्म प्रचार हेतु भेजा।
जब बौद्ध मठ व भिक्षुक आमोद प्रमोद में लिप्त हो गए और मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) /तिस्स आदि विद्वानो के समझाने से भी बौद्ध विद्वान व भिक्षु नही माने तो मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) खिन्न होकर अहोगंग (कनखल , हरिद्वार के पास की पहाड़ी ) पर्वत पर चले गए और एकांतवासी हो गए।
अशोक ने पहले चार मंत्रियों को मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) /तिस्स को लाने अहोगंग (कनखल हरिद्वार ) भेजा किन्तु मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) तिस्स पाटलिपुत्र नही आये।
फिर अशोक ने आठ मंत्रियों व हजार स्थाविरों को मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) /तिस्स के पास अहोगंग ( कनखल , हरिद्वार के पास की पहाड़ी ) भेजा। मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) पाटलिपुत्र आने के लिए तयार हुए। मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) नाव से गंगा मार्ग से पाटलिपुत्र पंहुचे जहां बीच गंगा में अशोक ने मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) स्वागत किया।
अशोक ने मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) की अध्यक्षता में बौद्ध धर्म की तृतीय संगीति का आयोजन किया।
नौ मॉस के गहन विचार के बाद मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) ने अशोक को बौद्ध धर्म के प्रचार हेतु मगध से बाहर कार्य करने की सलाह दिया। मोग्गलिपुत तिष्य (Moggaliputta Tissa ) ने तृतीय संगीति के बाद निम्न स्थविरों को विभिन्न क्षेत्रों में भेजा -
मज्झंतिक स्थविर - कश्मीर , गांधार
महादेव स्थविर -महिषक मंडल (इंदौर )-
रक्षित - महाराष्ट्र का कोंकण व उत्तरी कनारा
धर्मरक्षित - नर्मदा से महाराष्ट्र
मंज्झिम - हिमवान या हिमालय क्षेत्र
सोणक , उत्तर स्थविर - पेगु , वर्मा
महेंद्र व चार स्थविर - श्री लंका व अन्य द्वीपों के लिए
** संदर्भ - ---वैदिक इंडेक्स डा शिव प्रसाद डबराल , उत्तराखंड इतिहास - भाग -२ व महावंश राहुल -ऋग्वेदिक आर्य मजूमदार , पुसलकर , वैदिक एज
घोषाल , स्टडीज इन इंडियन हिस्ट्री ऐंड कल्चर
आर के पुर्थि , द एपिक सिवलीजिसन
अग्रवाल , पाणिनि कालीन भारत
अग्निहोत्री , पंतजलि कालीन भारत
अष्टाध्यायी
दत्त व बाजपेइ , उत्तर प्रदेश में बौद्ध धर्म का विकास
महाभारत
विभिन्न बौद्ध साहित्य
जोशी , खस फेमिली लौ
भरत सिंह उपाध्याय , बुद्धकालीन भारतीय भूगोल
रेज डेविड्स , बुद्धिष्ट इंडिया
Copyright@ Bhishma Kukreti Mumbai, India 28/4/2015
History of Haridwar, Bijnor, Saharanpur to be continued Part --
हरिद्वार, बिजनौर , सहारनपुर का आदिकाल से सन 1947 तक इतिहास to be continued -भाग - Ancient History of Kankhal, Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Har ki Paidi Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Jwalapur Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Telpura Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Sakrauda Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Bhagwanpur Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Roorkee, Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Jhabarera Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Manglaur Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Laksar; Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Sultanpur, Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Pathri Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Landhaur Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Bahdarabad, Uttarakhand ; Haridwar; History of Narsan Haridwar, Uttarakhand ; Ancient History of Bijnor; Ancient History of Nazibabad Bijnor ; Ancient History of Saharanpur; Ancient History of Nakur , Saharanpur; Ancient History of Deoband, Saharanpur; Ancient History of Badhsharbaugh , Saharanpur; Ancient Saharanpur History, Ancient Bijnor History;
कनखल , हरिद्वार का इतिहास ; तेलपुरा , हरिद्वार का इतिहास ; सकरौदा , हरिद्वार का इतिहास ; भगवानपुर , हरिद्वार का इतिहास ;रुड़की ,हरिद्वार का इतिहास ; झाब्रेरा हरिद्वार का इतिहास ; मंगलौर हरिद्वार का इतिहास ;लक्सर हरिद्वार का इतिहास ;सुल्तानपुर ,हरिद्वार का इतिहास ;पाथरी , हरिद्वार का इतिहास ; बहदराबाद , हरिद्वार का इतिहास ; लंढौर , हरिद्वार का इतिहास ;बिजनौर इतिहास; नगीना , बिजनौर इतिहास; नजीबाबाद , नूरपुर , बिजनौर इतिहास;सहारनपुर इतिहास :============= स्वच्छ भारत ! स्वच्छ भारत ! बुद्धिमान भारत =============:
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page
[*] Previous page
Go to full version