Uttarakhand > Utttarakhand Language & Literature - उत्तराखण्ड की भाषायें एवं साहित्य

चरक संहिता का गढवाली अनुवाद , Garhwali Translation of Charak Samhita

<< < (37/50) > >>

Bhishma Kukreti:
हितकारी व अहितकारी भोजन चर्चा

चरक संहितौ सर्व प्रथम  गढ़वळि  अनुवाद   
 खंड - १  सूत्रस्थानम , 25 th,  पचीसवां   अध्याय  (  यज: पुरुषीय     अध्याय   )   पद   ३२   बिटेन   तक
  अनुवाद भाग -  १९७
गढ़वाळिम  सर्वाधिक पढ़े  जण  वळ एकमात्र लिख्वार-आचार्य  भीष्म कुकरेती
-
      !!!  म्यार गुरु  श्री व बडाश्री  स्व बलदेव प्रसाद कुकरेती तैं  समर्पित !!!
-
इन म ऋषि अग्निवेशन ऋषि आत्रेय तैं पूछ -हे भगवन १ कै प्रकार से हितकारी या अहितकारी आहार रूप पदार्थों तै बिना दोष जाण सकदा।  किलैकि हितकारी पदार्थ व अहितकारी पदार्थ मात्रा , काल, क्रिया , संस्कार , भूमि , देह , दोष अर पुरुष भेद से विपरीत , विरुद्ध गुण वळ हितकारी पदार्थ अहितकारी अर अहितकारी हितकारी बण जांदन। ९२। 
जु भोजन शारीरक धातु क प्रकृति अर्थात समानवस्था म रखद अर विषम धातु सम करदन वु हितकारी छन।  यांक विपरीत छन वो अहितकारी छन, हिट अर अहित कारी पदार्थो यु  लक्षण दोष  शून्य छन  । ३३।
 
 
 
 -
*संवैधानिक चेतावनी : चरक संहिता पौढ़ी  थैला छाप वैद्य नि बणिन , अधिकृत वैद्य कु परामर्श अवश्य
संदर्भ: कविराज अत्रिदेवजी गुप्त , भार्गव पुस्तकालय बनारस ,पृष्ठ   २७८
सर्वाधिकार@ भीष्म कुकरेती (जसपुर गढ़वाल ) 2021
शेष अग्वाड़ी  फाड़ीम
 
चरक संहिता कु  एकमात्र  विश्वसनीय गढ़वाली अनुवाद; चरक संहिता कु सर्वपर्थम गढ़वाली अनुवाद; ढांगू वळक चरक सहिता  क गढवाली अनुवाद , चरक संहिता म   रोग निदान , आयुर्वेदम   रोग निदान  , चरक संहिता क्वाथ निर्माण गढवाली  , चरक संहिता का प्रमाणिक गढ़वाली अनुवाद , हिमालयी लेखक द्वारा चरक संहिता अनुवाद , जसपुर (द्वारीखाल ) वाले का चरक संहिता अनुवाद , आधुनिक गढ़वाली गद्य उदाहरण, गढ़वाली में अनुदित साहित्य लक्षण व चरित्र उदाहरण   , गढ़वाली गद्य का चरित्र , लक्षण , गढ़वाली गद्य में हिंदी , उर्दू , विदेशी शब्द

Bhishma Kukreti:
 
आहार का २० मुख्य प्रकार
 
चरक संहितौ सर्व प्रथम  गढ़वळि  अनुवाद   
 खंड - १  सूत्रस्थानम , 25 th,  पचीसवां   अध्याय  (  यज: पुरुषीय     अध्याय   )   पद ३४   बिटेन  ३६  तक
  अनुवाद भाग -  १९८
गढ़वाळिम  सर्वाधिक पढ़े  जण  वळ एकमात्र लिख्वार-आचार्य  भीष्म कुकरेती
-
      !!!  म्यार गुरु  श्री व बडाश्री  स्व बलदेव प्रसाद कुकरेती तैं  समर्पित !!!
-
इनम  भगवन आत्रेय कुण अग्निवेशन बोलि - बस इथगा बुलण से सब वैद्य सब बात नि समज सकदन। 
तब भगवान आत्रेयन बोलि - जौं  वैद्यों तै आहारयोग्य पदार्थ गुण , कार कर्म , सब अवयव , मात्रा , पुरुष की अवस्था ज्ञान ह्वालु वी इ इथगा उपदेस तै समज सकदन।  जन बुलण से सब वैद्य सम्पूर्ण रूप से जाण सौकन वे इ प्रकार से मात्रा म मात्रा आदि उदाहरण सह बुले जाल।  यूंक भौत भेद हूंदन। आहार की ज्वा विशेष विधि च वै तै पैल साधारण विधि से बुले जाल तब उपरान्त विभाग पूर्वक बुले जाल। यथा आहारत्व गुण सामान हूण से सम्पूर्ण आहार  एकि च किलैकि अर्थ म क्वी भेद नी च।  ये आहारक द्वी उतपत्ति स्थान छन -जंगम व स्थावर।  ये आहार क द्वी प्रभाव छन -हितफलकजनक  व अहितफलकजनक।  इस आहार का चार प्रकार से उपयोग हूंद, यथा -पीण , अशन (दांतुन कटण  , भक्षण (चबाण ), अर लेह्य (चटण)।  ये आहारक छह रस या स्वाद हूण से रस भेद छह प्रकारक च किलैकि रस छह प्रकारक हूंदन ।  ये तरां से आहार बीस प्रकारक हूंद।  यथा -गुरु ,लघु , शीत , उष्ण ,स्निग्ध , रुखो , मंद , तीक्ष्ण , स्थिर , सर , मृदु , कठिन , विशद , पिछल , श्लक्ष्ण, खर , सूक्ष्म , स्थूल , सांद्र , द्रव भेद से।  द्रव्य , संयोग , संस्कार से मिलिक आहार असंख्य प्रकार का ह्वे  जांदन ।  ३४ -३६। 
 
 
 
 -
*संवैधानिक चेतावनी : चरक संहिता पौढ़ी  थैला छाप वैद्य नि बणिन , अधिकृत वैद्य कु परामर्श अवश्य
संदर्भ: कविराज अत्रिदेवजी गुप्त , भार्गव पुस्तकालय बनारस ,पृष्ठ   २८० -२८१ 
सर्वाधिकार@ भीष्म कुकरेती (जसपुर गढ़वाल ) 2021
शेष अग्वाड़ी  फाड़ीम
 
चरक संहिता कु  एकमात्र  विश्वसनीय गढ़वाली अनुवाद; चरक संहिता कु सर्वपर्थम गढ़वाली अनुवाद; ढांगू वळक चरक सहिता  क गढवाली अनुवाद , चरक संहिता म   रोग निदान , आयुर्वेदम   रोग निदान  , चरक संहिता क्वाथ निर्माण गढवाली  , चरक संहिता का प्रमाणिक गढ़वाली अनुवाद , हिमालयी लेखक द्वारा चरक संहिता अनुवाद , जसपुर (द्वारीखाल ) वाले का चरक संहिता अनुवाद , आधुनिक गढ़वाली गद्य उदाहरण, गढ़वाली में अनुदित साहित्य लक्षण व चरित्र उदाहरण   , गढ़वाली गद्य का चरित्र , लक्षण , गढ़वाली गद्य में हिंदी , उर्दू , विदेशी शब्द

Bhishma Kukreti:
१५२ विकार नाशी पदार्थ (अवश्य याद राखो )
 
चरक संहितौ सर्व प्रथम  गढ़वळि  अनुवाद   
 खंड - १  सूत्रस्थानम , 25 th,  पचीसवां   अध्याय  (  यज: पुरुषीय     अध्याय   )   पद  ३८   -३९ तक
  अनुवाद भाग -  २००
गढ़वाळिम  सर्वाधिक पढ़े  जण  वळ एकमात्र लिख्वार-आचार्य  भीष्म कुकरेती
-
      !!!  म्यार गुरु  श्री व बडाश्री  स्व बलदेव प्रसाद कुकरेती तैं  समर्पित !!!
-
अब तक सब प्रकारौ हितकारी , अहितकारी  मुख्य द्रव्यों बाराम बुले गे।  अब अगनै वस्ति आदि कर्मों म अर औषधियोंम मुख्य रूप से अनुबंध  सहित द्रव्यों  व्याख्या करला-
शरीर की स्थिति करण वळ द्रव्यों मदे  अन्न सर्वश्रेष्ठ च।  धीरज , उलार -उछाह , पैदा करण वळ सब पदार्थों म जल , थकान   मिटाण वळ सब पदार्थों म शराब , जीवन दीण वळ पदार्थों म दूध, बृहण करण वळम मांश , अन्नद्रव म रूचि करण वळम लूण , हृदय तै पसंद आण वळो म अम्ल रस , बलकारक द्रव्यों म कुखुड़ , शुक्र वर्धक द्रव्यों म मकर/घड़ियाल  क वीर्य , कफ नाशक वस्तुओं म शहद , वातपित्तनाशक द्रव्यों म घी, वातकफनाशकों म तेल, कफनाशकों म विरेचन , वातनाशकों म वस्तिकर्म , कामलता करण वळोंम स्वेदन , स्थिरता पैदा करण वळोंम व्यायाम , पुरुषत्व नाश करण वळोंम क्षार , अन्न से अरुचि पैदा करण वळोंम तेन्दु , आवाज खराब करण वळोंम कच्चो कैथ , हृदय कुण अप्रिय , ग्लानि कारकों म ढिबरक घी;  शोधनाशक दूधौ  कुण हितकारी दोषनाशक , रक्त बंद करण वळोंम , रक्त पित्तनाशकों म बखरौ दूध , कफवर्धक द्रव्यों म मड़क दही , कमजोर करण वळोंम गवेधुक या बैजंती , कफ व पित्त बढ़ाण वळोंम ढिबराक दूध , निंद लाण वळुंम भैंसौ दूध , विरुक्षता  पैदा करण वळोंम बणकोदो , मूत लाणम गन्ना , मल लाणम वळोंम जौ , वात पैदा करण वळोंम फळिंड , कफ -पित्त पैदा करण वळम टिल क तेल म पकायां पकोड़ी , अम्ल पित्त पैदा करण वळोंम कुल्थी /गहथ , कफ पित्त करणम उड़द ; वमन , आस्थापन अर अनुवासन कुण मदे मैनफल , सुखपूर्वक विरेचन करणम निशोथ , मृदु विरोचकों म अमलतास , तीक्ष्ण विरोचकों म थोर  क दूध , शिरविरोचनों म चिरचिटा क चौंळ , कृमिनाशकों म वायविडिंग, विषनाशकों म सिरीस , कुष्ठ रोग नाशकों म खैर , वातनाशकों म रास्ना, आयु स्थिर करण  वळु म औंळा , पथ्य हितकारी वस्तुओं म हरड़ , वृष्य ,  वातनाशकों म वस्तुओं म अरंडी जड़ ; दीपन , पाचन , गुदा शोथम , बबासीर अर शूलनाशक वस्तुओं म चित्रक मूल; हिक्का , श्वास , कास अर  पार्श्वशूल नाशक द्रव्यों म पुष्करमूल ; संग्राहक , दीपन , पाचन वळ गुण वळि वस्तुओं म नागरमोथ ; दाह कम करण वळ , दीपन , पाचन , वमन , अतिसार खतम करण वळो म नेत्रबाला ; संग्राहक , पाचन , अर दीपनीय वस्तुओं म टेंटू ; संग्राहक , रक्तविनाशक , वस्तुओं म गिलोय ;  संग्राहक , दीपन ,  वातकफ नाशक वस्तुओं म बेलगिरी , दीपन , पाचन , संग्राहक सर्व दोष नाशकों म अतीस ; संग्राहक , रक्त पित्तनाशक वस्तुओं म नीलकमल , श्वेत कमल , कमल केशर ; पित्तकफ  नाशकोंम घमासा ; रक्त पित्तक अतियोग कम करण वळ वस्तुओं म घेउला ; रक्त-पित्त रक्त संग्राहक रक्त पित्त नाशकों  , शुष्क करण वळ वस्तुओं म कूड़े की छाल ; रक्तसंग्राहक , रक्त पित्त नाशकों म गंभारी फल ; संग्राहक , वातनाशक , दीपनीय अर शुक्राणुवर्धक वस्तुओं म पृश्निपर्णी ; वृष्य अर सर्व दोष नाशकों म खरैंटी; मूत्र कृच्छ्र , वायु नाशकों म गोखरु ; छेदनीय , दीपनीय , अनुलोमिक (मल मूत्रक लोमिक ) , वाट नाशक वस्तुओं म अम्लवेतस , मल निसारक , पाचनीय अर्श नाशक वस्तुओं म यवक्षार ; गृहणी दोष , अर्श , घृत जन्य रोगों म रोगुं शान्ति कुण , तक्र क सतत सेवन ; ग्रहणी , शोथ , अर्श नाशक वस्तुओं म व्याघ्र आदि मांश खाण वळ पशु मांश ; रसायनोंम दूध अर घीक सतत सेवन ; उदावर्तनाशक अर वृष्यकारक वस्तुओंम घी अर सत्तू बराबर खाण; दांतुं बल अर रुचि , चमक , कांटी पैदा करणम तेल से गागल करण ; जलन शांत करणों कुण चंदन अर गूलर लेप ; ठंड दूर करणों लेपुं मदे चंदन अर अगरक लेप ; जळण म त्वग रोग , पसीना दूर करणम क्त्रीण अर खस लेप; वातनाशक मर्दन अर लेपम कूट ; आंख्युं कुण हितकारी , वृष्य , केश्य कंठ का हितकारी वर्ण बल , रंग जनक , अर रोपण जनक म मुलैठी ; प्राण दिँदेर वस्तुओंम  वायु ;आम विकार , मल मूत्र अवरोध , ठंड , शूल , कम्पन दूर करणो आग  तपण ; स्तम्भक पदार्थों म जल ; तीस कम करणो कुण गरम पाणी  (गरम पत्थर  से बुझायुं पाणी ) पिलाण ;आम रोग कारकों म अधिक खाणा खाण ; अग्निवर्धकों म जठराग्नि  वृद्धि क वास्ता शरीर अनुसार  व प्रकृति अनुसार भोजन ;  आरोग्यकारकों म समय पर भोजन करण ; अनारोग्य उत्पादक पदार्थों म वेग रुकण (मल मूत्र , वीर्य ,  आदि रुकण ); मन की प्रसन्नता कारियोंम मद्य ; बुद्धि , धैर्य , स्मृति नाशकोंम मद्य को अधिक सेवन ; पचणम कठिन वस्तुओंम गुरु , गरिष्ठ भोजन ; सुगमता से पचण वळ वस्तुओंम एक समय भोजन करण ; शोथ (सूजन ) अर क्षय कारी वस्तुओंम  अधिक स्त्री संग; नपुंसक कारी वस्तुओं म वीर्य वेग रुकण ; अन्न म अश्रद्धा पैदा करणम बधस्थल ; वायु ह्रास कारणों म नि खाण ; क्षीण , निर्बल करण वळम कम खाण ; ग्रहणी रोग करण वलोंम भोजन का ऊपर भोजन करण; अग्नि तै विषम करणों कारणोंम समय पर नि खाण (कुसमय खाण ); कुष्ठ रोग पैदा करणम वीर्य विरुद्ध खाण (जन मछली अर दूध का सेवन ) का सेवन ; सब पथ्योंम शांति; सब अपथ्योंम थकान /परिश्रम ; व्याधियों म मुख्य वमन, विरेचन , आहारम मिथ्यायोग; दारिद्र या अमंगल कारणोंम रजस्वला स्त्री से संभोग; आयुवर्धक वस्तुओंम ब्रह्मचर्य; रोग वर्धकोंम शोग; वृष्य वस्तुओंम संकल्प ; अवृष्य वस्तुओं म मन की अप्रसन्नता; प्राणहारक कारणोंम सीमा से भैर कार्य करण; शर्म नाशकोंम नयाण ; पुष्टिकारक वस्तुओंम प्रसन्नता; सुकाण वळ वस्तुओंम सोग; पुष्टिकारकों म संतोष; नींद लाण वळुंम पुष्टि ; आलस्य करण वळोंम निंद ; बलकारी वस्तुओंम सब रसोंक हभ्यास; निर्बल करण वळ -एकि रस सेवन ; खैंचि निकळण वळ अयोग्य  वस्तुओंम गर्भ रुपी शल्य; भैर निकाळण वळ वस्तुओंम; कोमल औषधि उपचारम बालक ; याप्य रोगोंम बिर्ध ; तीक्ष्ण वेग की औषध अर व्यायाम त्यागण वळोंम गर्भवती; गर्भ स्थिर कराण वळोंम मन की प्रसन्नता; दुष्चिकत्स्य रोगों म सन्निपात जन्य रोग ; कठिन चिकित्सा म आम जन्य रोग ; सौब रोगोंम जौर ; दीर्घ रोगुंम कोढ़; रोग समूहोंम राज्य क्षमा , आनुषंगिक रोगुंम प्रमेह; अनुशास्त्रुंम , जोंकम  , तंत्रोंम , वस्ति: औषध भूमिम हिमालय; आरोग्य क्षेत्रोंम मरुभूमि ; अहितकारी देशोंम जल युक्त जलवायु ; रोगिक चारोंगुणों म  वैद्य आदेशानुसार काम करण; चिकित्सा क चरी अंगु म वैद्य ; स्वास्थ्य वस्तुओंम मस्तिष्क; दुखदायी कारणोंम लोभ ; अरिस्ट अर्थात मृत्यु कारणों म नि चलण; रोग लक्षणोंम मन दुश्चिंता; शोक , संदेह मिठाण वळुम वैद्य समूह; वैद्य का गुणोंम देस काल अनुसार चिकित्सा करण ; औषधियोंम यथार्थ ज्ञान ; ज्ञानसाधनोंम तर्क सहित शास्त्र; काल ज्ञान समयानुसार कार्य करण ; व्यवसाय नि करण ,समय क नाश करण वळो कारणोंम कर्म क दिखण संदेह मिटाण वळम ; भय करण वळ कार्योंम असामर्थ्य ; बुद्धि वृद्धि वळ कारणोंम विद्या जणगरुं दगड़ दगुड़  अर बातचीत ; शास्त्र का तत्व जणनो कुण  आचार्य; अमृतोंम आयुर्वेद; कर्तव्योंम सत्य वचन; सबसे अहितकारी वस्तुओंम असत्य  सेवन;  सौब प्रकारौ  सुखम संन्यास श्रेष्ठ तर या श्रेयकर हूंदन।  १३८।
ये प्रकारन १५२ (एक सौ बावन ) श्रेष्ठ पदार्थ बोल दिए गेन जु विकार समाप्त करदन ।  ३९। 
 
 -
*संवैधानिक चेतावनी : चरक संहिता पौढ़ी  थैला छाप वैद्य नि बणिन , अधिकृत वैद्य कु परामर्श अवश्य
संदर्भ: कविराज अत्रिदेवजी गुप्त , भार्गव पुस्तकालय बनारस ,पृष्ठ   २८२ -२८८
सर्वाधिकार@ भीष्म कुकरेती (जसपुर गढ़वाल ) 2021
शेष अग्वाड़ी  फाड़ीम
 
चरक संहिता कु  एकमात्र  विश्वसनीय गढ़वाली अनुवाद; चरक संहिता कु सर्वपर्थम गढ़वाली अनुवाद; ढांगू वळक चरक सहिता  क गढवाली अनुवाद , चरक संहिता म   रोग निदान , आयुर्वेदम   रोग निदान  , चरक संहिता क्वाथ निर्माण गढवाली  , चरक संहिता का प्रमाणिक गढ़वाली अनुवाद , हिमालयी लेखक द्वारा चरक संहिता अनुवाद , जसपुर (द्वारीखाल ) वाले का चरक संहिता अनुवाद , आधुनिक गढ़वाली गद्य उदाहरण, गढ़वाली में अनुदित साहित्य लक्षण व चरित्र उदाहरण   , गढ़वाली गद्य का चरित्र , लक्षण , गढ़वाली गद्य में हिंदी , उर्दू , विदेशी शब्द , गढ़वाली गद्य में बीमारियों का वर्णन , गढ़वाली गद्य में आरोग्य साहित्य

Bhishma Kukreti:
पथ्य व अपथ्य द्रव्यों म भेद

चरक संहितौ सर्व प्रथम  गढ़वळि  अनुवाद   
 खंड - १  सूत्रस्थानम , 25 th,  पचीसवां   अध्याय  (  यज: पुरुषीय     अध्याय   )   पद  ४०  बिटेन  ४५  तक
  अनुवाद भाग -  २०१
गढ़वाळिम  सर्वाधिक पढ़े  जण  वळ एकमात्र लिख्वार-आचार्य  भीष्म कुकरेती
-
      !!!  म्यार गुरु  श्री व बडाश्री  स्व बलदेव प्रसाद कुकरेती तैं  समर्पित !!!
-
जु  पदार्थ सरैलो दोष सामान करदन , या समन अवस्था म रण दींदन वो श्रेष्ठक लक्छण छन।  यूंक कार्य करणै शक्ति  से इ श्रेष्ठ अर हीं भेद करे गेन।  इनि वात , पित्त अर कफ नाशौ कुण जु वस्तु श्रेष्ठ च अर रग नाश करणम उत्तम च यूं तैं जाणि चिकित्सा शुरू करण चयेंद।  इन करण से वैद्य तै धर्म अर काम द्वी उद्देश्य प्राप्त हूंदन।  सरैल अर मन दुयुं कुण जु अप्रिय ह्वावन वो अपथ्य होवन ( यु जरूरी नी) इन नि समजण चयेंद । मात्रा (जनकि  उचित मात्रा घी पथ्य च किन्तु अधिक अपथ्य ) , काल (सर्दियों म पहाड़ों म सुबेर सुबेर दही खाण अपथ्य ) , क्रिया (घी विरुद्ध द्रव्य  घीयक दगड़ लीण ), भूमि (क्षेत्र ) , देह (स्थूल वळ कुण घी अपथ्य ), दोष (कफ म कच्चो घी खाण ) से भेद ह्वे जान्दन।  ये अनुसार विष बि पथ्य ह्वे जांद अर पथ्य वस्तु अपथ्य बण जांद ।  इलै यश चाही वैद्य तैं वस्तु क स्वाभाव , प्राकृतिक गुण , मात्रा , काल आदि कु विचार करण चयेंद।  ४० -४५।
 
 
 
 -
*संवैधानिक चेतावनी : चरक संहिता पौढ़ी  थैला छाप वैद्य नि बणिन , अधिकृत वैद्य कु परामर्श अवश्य
संदर्भ: कविराज अत्रिदेवजी गुप्त , भार्गव पुस्तकालय बनारस ,पृष्ठ   २८८ -२८९
सर्वाधिकार@ भीष्म कुकरेती (जसपुर गढ़वाल ) 2021
शेष अग्वाड़ी  फाड़ीम
 
चरक संहिता कु  एकमात्र  विश्वसनीय गढ़वाली अनुवाद; चरक संहिता कु सर्वपर्थम गढ़वाली अनुवाद; ढांगू वळक चरक सहिता  क गढवाली अनुवाद , चरक संहिता म   रोग निदान , आयुर्वेदम   रोग निदान  , चरक संहिता क्वाथ निर्माण गढवाली  , चरक संहिता का प्रमाणिक गढ़वाली अनुवाद , हिमालयी लेखक द्वारा चरक संहिता अनुवाद , जसपुर (द्वारीखाल ) वाले का चरक संहिता अनुवाद , आधुनिक गढ़वाली गद्य उदाहरण, गढ़वाली में अनुदित साहित्य लक्षण व चरित्र उदाहरण   , गढ़वाली गद्य का चरित्र , लक्षण , गढ़वाली गद्य में हिंदी , उर्दू , विदेशी शब्द

Bhishma Kukreti:

८४ मुख्य आसव (वनस्पति  से निर्मित औषधि  ) 

चरक संहितौ सर्व प्रथम  गढ़वळि  अनुवाद   
 खंड - १  सूत्रस्थानम , 25 th,  पचीसवां   अध्याय  (  यज: पुरुषीय     अध्याय   )   पद  ४६  बिटेन   तक
  अनुवाद भाग -  २०२
गढ़वाळिम  सर्वाधिक पढ़े  जण  वळ एकमात्र लिख्वार-आचार्य  भीष्म कुकरेती
-
      !!!  म्यार गुरु  श्री व बडाश्री  स्व बलदेव प्रसाद कुकरेती तैं  समर्पित !!!
-
 
आत्रेय ऋषि बचन सूणी ऋषि अग्निवेशन पूछि - महाराज ! प्रतिष्ठानुसार  तुमन   पथ्य -अपथ्य क सम्पूर्ण रुप से प्रतिपादन कौर याल। अब तुमसे  द्रवों  विस्तृत जानकारी सुणन चाणा छा।  ४६।
भगवन आत्रेयन अग्निवेश तैं उत्तर दे - अग्निवेश ! संक्षेपम यूं सब्युं उतपति स्थान ९ छन -यथा - धान्य , फल , मूल , सार , पुष्प , काण्ड , पत्ती , बक्कल , अर शक्कर। यूंको मिश्रण , संयोग व करण (क्रिया ) से असंख्य आसव बणदन।  यूं मदे मुख्य हितकारी २४ चौबीस आसव इन छन -
सुरा , सौवीरक , तुषोदक , मैरेय  अर मेदक अर धान्याम्ल यी छै धान्य कांजी छन।  द्राक्षा , खजूर , गंभारी , धानन्य, खिरनी , केतकी, फालसा , हरड़ , औँळा , बयड़ , फळिंड, कैथ , बड़ो  बेर , छुट बेर  , झाडी क बेर , प्याल , कटहल , बौड़ , पिपुळ , तिमल ,कपीसन , पिलखन , जवाण , सिंघाड़ा , अर शंखनी यी उन्नीस फलासव छन।  शालपर्णी , अश्वगंधा, कृष्णगंधा , शतावरी , निशोथ , जमालघोटा ,मुगलाई  ऐरंड , बेलगिरी , ऐरंडमूल , अर चीतामूल अग्यारह मूल आसव छन। बड़ साल , अश्वकर्ण , चंदन,  तीनस , खैर , सफेद खैर , सलधन , अर्जुन , असन , विद खादिर , तिन्दुक , अपामार्ग , जंड, बेर , शीशम , सिरस , अशोक अर मुलैठी यी बीस सरासव' छन।  लाल आठ दल वळ पद्म , नीलकमल, कुमुद , सौगंधिक , पुण्डरीक , सफेद कमल , शतपत्र  कमल , महुआ पुष्प , प्रियंगु , धाय पुष्प यी दस पुष्पवासन छन।  गन्ना , गन्ना मथ्याक भाग , गन्ना जड़ , पौंडा  यी  चार कांडासव छन।  परवल अर ताड़क पत्ता द्वी 'पत्रासव' छन।  शाबर लोध , पठानी लोध , एलवालुक , क्रमुक यी चार 'त्वगासव ' छन। ये हिसाबेँ यी ८४ चौरासी आसव छन।  सत का खिंच्याण से युंकुन आसव बुल्दन।  द्रव्यों संयोग व विभागन   असंख्य  ह्वे जांदन।  आसव अपण अर संयोग अर संस्कार से कार्य करदन।  संयोग संस्कार अर्थात देश (भस्म  राशि , धान्य राशि ) काल, संधान अर  मात्रा हूंद।  कार्य की अपेक्षा से इ आसवों संयोग संस्कार रुपी कार्य करे जान्दन। ४७ । 
मन , शरीर , अग्नि तैं बल दीण वळ , निंद नि आण , शोक अर अरुचि मिठाण वळ , मन प्रसन्न करण वळ श्रेष्ठ चौरासी आसव बुले गेन।  शरीर अर रोगुं उतपत्ति , ऋषियों मत , आहारक हित -अहित विधि , का अंतिमसार , पथ्य -अपथ्य अर श्रेष्ठ आसव ये अध्याय म बुले गेन।  ४८ -४९।
II यज: पुरुष अध्याय , २५ वां अध्याय समाप्त ह्वे II
 
 
 -
*संवैधानिक चेतावनी : चरक संहिता पौढ़ी  थैला छाप वैद्य नि बणिन , अधिकृत वैद्य कु परामर्श अवश्य
संदर्भ: कविराज अत्रिदेवजी गुप्त , भार्गव पुस्तकालय बनारस ,पृष्ठ   २८९ - २९१
सर्वाधिकार@ भीष्म कुकरेती (जसपुर गढ़वाल ) 2021
शेष अग्वाड़ी  फाड़ीम
 
चरक संहिता कु  एकमात्र  विश्वसनीय गढ़वाली अनुवाद; चरक संहिता कु सर्वपर्थम गढ़वाली अनुवाद; ढांगू वळक चरक सहिता  क गढवाली अनुवाद , चरक संहिता म   रोग निदान , आयुर्वेदम   रोग निदान  , चरक संहिता क्वाथ निर्माण गढवाली  , चरक संहिता का प्रमाणिक गढ़वाली अनुवाद , हिमालयी लेखक द्वारा चरक संहिता अनुवाद , जसपुर (द्वारीखाल ) वाले का चरक संहिता अनुवाद , आधुनिक गढ़वाली गद्य उदाहरण, गढ़वाली में अनुदित साहित्य लक्षण व चरित्र उदाहरण   , गढ़वाली गद्य का चरित्र , लक्षण , गढ़वाली गद्य में हिंदी , उर्दू , विदेशी शब्द

Navigation

[0] Message Index

[#] Next page

[*] Previous page

Sitemap 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 
Go to full version