Duda, Toda or Tode Nritygeet : A Marriage Proposing Garhwali Folk Dance Song Style
(Garhwali Folk dance-Song, Folk Dance-Songs of Uttarakhand, Folk Dance Songs of Himalaya)
Bhishma Kukreti
Duda folk dance song is also called “Toda’ or ‘Tode’. Duda folk dance song is the dance song style of older age when the girls used to choose her life partner through ‘Swayamber’ (a conference for choosing groom by girl). Dr Nautiyal states that the Duda dance is more of drama and acting than dance as the dancers act with clear face expression in the dance. It means the dancers have to bring expressions on their faces in Duda dance. Now, there is system of ‘Swayamber’ (choosing groom in a planned conference) but the custom of Swayamberi dance song is still very alive in Garhwal in the form of Duda dance song style. In old age , there used to be have the winning or losing conditions for the dancers but not now
The dance could be performed by a male and female dancer and could be performed by various female and male dancers. The song is in dialogue form. The subject is usually for marriage proposal and the story remains around love sequences between young boy and young girl.
The Duda dance song is now, always agile, enthusiastic, joyful, with full of romance and romantic situation; full of praise, criticism or false/true complain; with figure of speeches (simile) , pleasure, love , intoxication types of emotions.
दूड़ा /तूड़ा/तोड़े : एक गढवाली लोक नृत्यगीत #
तिला धरु बोला झम ---
गौरा दे भली बांद गौरा दे
तिला धरु बोला झम
झंग्वरा की दाऊँ - गौरा दे झंग्वरा की दाऊँ ---
बाटु की घसेरी क्या च तेरो नाऊ -झम
बिराल़ा का भाऊँ - गौर दे, बिराल़ा का भाऊँ - गौर दे
बाटा का बटोई, बटोई
गौरा मेरो नाऊ झम
पाथी छीं लगड़ा गौरा दे , पाथी छीं लगड़ा गौरा दे
घास कटण छोड़ गौरा दे , घास कटण छोड़ गौरा दे
औ मेरा दगड झम
जोगी सी कांडा का मैन्दरु
कै गौं को छे बटोई . खांकल्या रांडा को झम
बूती जाला सूँटा गौरा दे , बूती जाला सूँटा गौरा दे
देश पोड़ी जौंला गौरा दे
बल्दुं जसी जुंटा झम
गंज्यल़ा क खुम्या मैन्दरु गंज्यल़ा क खुम्या मैन्दरु
देश पोड़ी जौंला मैन्दरु क्य बोलली दुन्या -झम
नौऊँ धारे शोभा -गौरा दे नौऊँ धारे शोभा -गौरा दे
पींगळी मुखडी गौरा दे , लाल बिंदी शोभा -झम
झंगोरी को बोट मैन्दरु झंगोरी को बोट मैन्दरु
भलु बिराज देन्दु मैन्दरु , तेरो शिकारी कोट -झम
अग्यलो को रुआं गौरा दे , अग्यलो को रुआं
खचरूं मध्ये गौरा उडै दे , सिगरेटू क धुंआ झम
खैडे जालो बाड़ी गौरा दे , खंडे जालो बाड़ी गौरा दे
फर फर उड़ाद गौरा दे , तेरी रेशमी साड़ी -झम
अंयार की सौँळी मैन्दरु , अंयार की सौँळी
भली बिराज देंद तेरी बुलबुलों की कौंळी झम
अगेली बगेली गौरा दे अगेली बगेली गौरा दे
मुल्ल मुल्ल ना हैंस गौरा दे , दान्तुड़ी दागेली -झम
पाणी का तलाऊ मैन्दरु पाणी का तलाऊ
में डैर लगदी , मीन थैं नि हलाऊ झम
बासी च निनारो गौरा दे बासी च निनारो गौरा दे
लसगेर ह्व़े गे गौरा दे तेरी धोती किनारा झम
हर्युं च तर्युं च मैन्दरु , हर्युं च तर्युं च मैन्दरु
तेरा दिनु देखी मैन्दरु , सरील भोरियों च झम
चिनखों क तांद गौरा दे , चिनखों क तांद गौरा दे
ख्याळ म्यालोँ मांग गोरा दे , तू दिखेंदी बांद , झम
ग्युं भुजा डाडुळी मैन्दरु , ग्युं भुजा डाडुळी मैन्दरु
डांडा की सड़क्यूँ मा मैन्दरु त्वे लग्यां भाडूळी झम
बाबुला की गुच्छी गौरा दे , बाबुला की गुच्छी गौरा दे
घसेर्युं का बीच गौरा दे , तू दिखेंदी उच्ची -झम
मारी च सुंगर मैन्दरु , मारी च सुंगर मैन्दरु
कंडीखाळ सुणेन्दू मैन्दरु , खचरुं घुंगर -झम
जामे जाली दई गौरा दे , जामे जाली दई गौरा दे
मीन भोळ औंण गौरा दे , बाटो देखी रैई झम
सांदण की सैली मैन्दरु , सांदण की सैली मैन्दरु
मै तैं बथाई देणु मैदारू , कै सडक एली झम
जंदरा की भौंरी गौरा दे , जंदरा की भौंरी गौरा दे
बाटा बटि ऐई गौरा दे , कांडाखाळ को चौंरी -झम
पीसी च खटाई मैन्दरु , पीसी च खटाई मैन्दरु
कुछ समौण ल्युणी मैन्दरु , कुछ ल्हैयी मिठाई झम
कोदा का हरियूळ गौरा दे , कोदा का हरियूळ गौरा दे
त्योकू लौलु गौरा दे , कलकती नरयूळ झम
दळी जाली दाल मैन्दरु दळी जाली दाल मैन्दरु
औणु कु मि औंलू मैन्दरु सासू लगीं काल झम
तमाखू का तोया गौरा दे तमाखू का तोया गौरा दे
सद्यानी नी रौंदा गौरा दे ,पोड़ों माका छोया झम
ग्युं बूता मुठीयूँन गौरा दे ग्युं बूता मुठीयूँन गौरा दे
तू चल अगनाई गौरा दे , बिगरैली खुटीयूँन झम
पाणी का उमका मैन्दरु , पाणी का उमका मैन्दरु
मैकू लाण मैन्दरु , किनगोड़ी का झुमका झम
दूद का उमाळ गौरा दे , दूद का उमाळ गौरा दे
लड्डू पेड़ा द्युन्लू गुरा दे , रेशमी रुमाल झम
ताछुलो की ताच गौरा दे , ताछुलो की ताच गौरा दे
धारु घाई लांदु गौरा दे , रौल्युं देंदी बाच झम
हल्दी को रंग गौरा दे हल्दी को रंग गौरा दे
कै पापिन करी गुरा दे , तेरो चित्त भंग झम
काटो च असीन गौरा दे , काटो च असीन गौरा दे
देखण की छोटी गौरा दे , माया की मशीन झम
तुमड़ी को घिऊ च मैन्दरु , तुमड़ी को घिऊ च मैन्दरु
कांडाखाळ बटी मैन्दरु , त्वे मा मेरो ज्यू च झम
बाखरा की ल्वेयी गौरा दे , बाखरा की ल्वेयी गौरा दे
राम न जपे सीता गौरा दे , मै जपदु त्वेई झम
घुगती का घोल गौरा दे , घुगती का घोल गौरा दे
पाथो भोरी द्योलू गौरा दे , मुखड़ी को मोल झम
चिलमो को कीच मैन्दरु , चिलमो को कीच मैन्दरु
रूप्या दीणो कु मैन्दरु , तेरो स्गोर नी च झम
बखरो बुडियों च गौरा दे , बखरो बुडियों च गौरा दे
तेरा दिन देखीक गौरा दे , सरील उड़यूँ च झम
ढकरी पालाण गौरा दे , ढकरी पालाण गौरा दे
छोड़ गंगापार गौरा दे , औउ मेरा सलाण
# स्रोत्र : डा. शिवा नन्द नौटियाल, गढ़वाली लोक गीत, श्याम बुक डेपो देहरादून , पृष्ठ १५-२०
The dancers and audience take pleasure of agile dance and lovely melodious songs of Duda/Todo/Todi dance song style.
Garhwali Folk dance-Song, Folk Dance-Songs of Uttarakhand, Folk Dance Songs of Himalaya to be continued ….
Copyright @ Bhishma Kukreti