Tourism in Uttarakhand > Tourism Places Of Uttarakhand - उत्तराखण्ड के पर्यटन स्थलों से सम्बन्धित जानकारी

Tourist Places Of Uttarakhand - उत्तराखण्ड के पर्यटक स्थल

<< < (12/12)

Bhishma Kukreti:
             Manaskhand: A Must Book for Every Uttarakhandi

Review of book Manaskhand (Kumaon Itihas, Dharm, Sanskriti, Vastushilp evam Parytan) by Hema Uniyal

                 Reviewer: Bhishma Kukreti

         ‘Manaskhand ‘is third book of eminent Uttarakhand cultural, architectural structure expert Dr. Hema Uniyal. Before this publication well-read scholar Hema published Kumaon ke Prasidh Mandir (2005) and Kedarkhand (2011). Her all the books got appreciations from academicians and general readers with same enthusiasm and zeal.
         Hema Uniyal wrote the book after her visit to all major temples of Kumaon. The present book ‘Manaskhand’ takes readers to whole of Kumaon in terms of important temples with archeological structure with tour perspective too. The reader can get historical glimpses and historical-cultural aspects of Kumaon from ‘Manaskhand’. Hema Uniyal has been careful enough to offer today’s pattern of rituals to the reader about each temple she visited and described in this book. One of the remarkable researchers of Uttarakhand Dr Uniyal presents knowledge of more than one thousand temples of Kumaon in this volume.
            Before, Kumaon, Kurmachal became poplar names for east Uttarakhand, the region was called Manaskhand.
 The book has following chapters those provide the insight of Manaskhan-
1-Manaskhand ka Pauranik Avlokan or Review of Epic Period of Kumaon
2-Janpad Nainital ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of Nainital and tourist places
3- Janpad Udham Singh Nagar ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of Udham Singh Nagar Nainital and tourist places
4- Janpad Almora ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of Almora and tourist places
5-- Janpad Bageshwar ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of Bageshwar and tourist places
6- Janpad Pithoragarh ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of  Pithoragarh and tourist places
7-- Janpad Champawat ke Pramukh Mandir va Darshniya Sthal or Important Temples of Champawat and tourist places
  Dr Hema Uniyal provides the folklore aspects, historical brief and its importance in history; architectural concise of each major temple in each district of Kumaon. She also provides the ritual performance system or custom and present priests of the temple. Dr Uniyal provides for all important knowledge about tour value as reaching and lodging facilities in the region. The tourist aimed information compels the readers to think for visiting the region.
         The biggest draw back in other books related to temples of Kumaon is that readers are confused by reading complex historian’s theories and architectural terms of temple. However, Hema Uniyal has been successful in using simple and easy to understand phrases that book becomes very interesting to finish from first page to the last page. The temple photographs and her date wise visit detailing of to each temple make the book more reliable. 
 All praises are for D. Hema Uniyal for offering such knowledgeable informative volume.
 The book is important for cultural, history research scholars and common people. This reviewer recommends every Uttarakhandi should read ‘Manaskhand’. 

                            Book Details
Manaskhand (Kumaon Itihas, Dharm, Sanskriti, Vastushilp evam Parytan)
Pages-512
Writer: Hema Uniyal
                  uniyalhema@gmail.com

Year of Publication: 2014
Publisher: Uttara Books
B4/310 C Keshav Puram,
New Delhi -110035
Phone: 01127103051
Price- Rs 1100/-

Copyright@ Bhishma Kukreti 18/62014
Email Id bckukreti@gmail.com

Review of Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Udham Singh Nagar Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Nainital Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Almora Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Champawat Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Ranikhet Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Bageshwar Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Dwarhat Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Pithoragarh Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Didihat Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Ramganga valley Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Kaliganga valley Kumaon, Uttarakhand, South Asia; Book on Culture, Religion, Architect, Tourism of Mansarovar road region Kumaon, Uttarakhand, South Asia;   
 

एम.एस. मेहता /M S Mehta 9910532720:
कई गाँवों की प्यास बुझाता है मोइला टॉप का यह भेडाल ताल! (मनोज इष्टवाल) (24-07-2017) दिखने में मुश्किल से 20 से 30 मीटर का यह ताल जोकि लगभग 2 किमी. फैले बुधेर गुफा व मोइला टॉप के लगभग बीचों बीच केन्द्रित है.जौनसार बावर के लोहखंडी से 3.50 किमी. दूरी पर बुधेर वन बिश्राम गृह तक आप अपने निजी वाहन से पहुंचकर देवदार के घने जंगल को पार कर जब 2.50 किमी. दूरी पैदल पार कर जब आप इस बुग्याल में पहुँचते हैं तो दूर दूर तक फैली मखमली बुग्याल ऐसे लगती है जैसे बाँहें फैलाकर कह रही हो. आ मेरे आगोश में समा जा जाने कितने दिनों से तेरा ही आने का इन्तजार कर रही थी मैं! यूँ तो बुधेर गुफा और मोइला टॉप तक का मैं दो बार पूर्व में भी भ्रमण कर चुका हूँ. पहली बार मेरे साथ देहरादून डिस्कवर के सम्पादक दिनेश कंडवाल, शंखनाद के सम्पादक शिब प्रसाद सती व समाजसेवी सुमन डोभाल थी. दुबारा जब आये तब दिल्ली दूरदर्शन के डिप्टी डायरेक्टर प्रोग्राम मणिकांत ठाकुर, लोकसभा के सुभाष त्रेहान व पलायन एक चिंतन के प्रेणता रतन सिंह असवाल थे. जबकि इस बार जी न्यूज़ के खोजी पत्रकार संदीप गुसाईं व कैमरामैन गोबिंद सिंह हैं. विगत बार मैंने सिर्फ बुधेर गुफा, मोइला टॉप व परियों के तिलिस्म से घिरे इस क्षेत्र पर अपनी खोजबीन की थी लेकिन इस बार उस उपेक्षित ताल पर नजर पड़ी जिसे ग्रामीणों ने या फिर बन विभाग ने कभी कोई तबज्जो नहीं दी. यह ताल दिखने का जितना छोटा है उतनी ही इसकी खूबियाँ हैं. इसे मैंने ही भेडाल ताल का नाम दिया है उसका कारण यह है कि यहाँ गर्मियों में हजारों की संख्यां में भेड़ बकरियां चुगने के लिए आती है व यहाँ इन्हें चुगाने वाले भेडालों के डेरे होते हैं. एक मात्र इसी तालाब से जहाँ भेड़ बकरियां अपनी प्यास बुझाते हैं वहीँ स्रोतों से निकलकर यही पानी भेडालों की दिनचर्या का आम हिस्सा है. बर्षा ऋतु में इस बुग्याल में दर्जनों गाँव के गाय/ बैल घोड़े खच्चर आते हैं और इन्हीं बुग्यालों में निश्चिन्त होकर अपनी दिनचर्या में बुग्यालों की कीमती पौष्टिक दूब चुगकर तथा रात को खुले आसमान में रात्री जुगारी में गुजारते हैं. लेकिन उपेक्षित इस ताल पर कभी भी किसी पर्यटक या अधिकारी की नजर नहीं गयी. जबकि इसी ताल ने खत कांड़ोई व खत मसक के एक ऐसे अघोषित स्वाभिमान का इतिहास लिख डाला जिसकी हारुल में आज भी कांड़ोई का सितलू जीवित है. ज्ञात हो कि भेड़ बकरी पालन हमेशा ही जौनसार बावर की आअर्थिकि का मजबूत स्तम्भ रहा है ऐसे में सितलू की हारुल भी उसी से जुडी एक गाथा है. चूंकि मोइला बुग्याल रजाणु गाँव की सरहद का हिस्सा है अत: पूर्व में इस वुग्याल पर रजाणु के लोग कोदो (मंडूवे) की खेती किया करते थे. कहते हैं कि कांड़ोई के सितलू की भेड़ें यहाँ सारा मंडुवा चुग गयी जिस पर रजाणु के व्यक्ति ने आपति दर्ज की लेकिन सितलू नहीं माना अंत में यह घटना युद्ध में बदल गयी और सितलू नामक भेडाल ने रजाणु के व्यक्ति की अपने डांगरे गर्दन काट दी और यह उन्माद इतना बढ़ा कि बाद में मसक खत्त के लोगों ने कांडोई जाकर सितलू के साथ कई और लोगों की गर्दन काट डाली बदले में फिर यही कांडोई के लोगों ने की. अतीत का काला अध्याय भले ही पूर्व में वीरता से जोड़कर देखा जाता रहा हो लेकिन सभ्य समाज के लोग अब काफी कुछ सीख गए हैं. रजाणु केमहावीर शर्मा बताते हैं कि अब इस थात (बुग्याल) में रजाणु, मसक, संताड, हरताड, बिन्सोन, गोर्छा, कुनवा, पिंगवा, ठारठा, कांड़ोई इत्यादि के सभी जानवर आते हैं. बरसात में ज्यादातर गाँव के लोग अपने पालतू जानवरों को यहीं छोड़ जाते हैं ताकि वे यहाँ की पौष्टिक घास के साथ हृष्ट पुष्ट हो सकें. महावीर बताते हैं कि इसी ताल से जिसका कोई नाम नहीं है अधिकतर गाँवों में पानी पहुँचता है व साल भर इसी ताल का जल सबकी प्यास बुझाता है. भेडाल सितलू की हारुल से प्रसिद्ध यह ताल रजानु गाँव की सरहद में पड़ता है लेकिन आजतक इसका कोई नामकरण नहीं था. मैं अपने शोधी स्वभाव के साथ इसे भेदालों की दुनिया से जोड़कर इसका नाम भेडाल ताल दे रहा हूँ. उम्मीद है आप सबको पसंद आएगा. इस बार जी हिन्दुस्तान की यह टीम परियों के तिलिस्म व बुधेर गुफा के आदि न अंत पर संदीप गुसाईं की स्पेशल रिपोर्ट लेकर इस क्षेत्र को हाई लाइट कर रहा है उम्मीद है आप इस जगाहाने को जरुर उत्सुक होंगे.
http://himalayandiscover.com/

Bhishma Kukreti:
[b]All Season Tourism Potentiality in Uttarakhand

By: Ashwini Gaur [/b]

उत्तराखंड का बारामासी पर्यटन पर यक्ष प्रश्न –

देवभूमि उत्तराखंड देश ही ना दुनिया मा अपडि अलग पछांण रखदु।
एक तरफ नैसर्गिक सौन्दर्य, गैरी-गैरी घाटी केदारखंड त हैकि तरफा सीधी लंबी श्रृंखला कु कूर्मांचल।
पूरू अस्कोट बटि आराकोट तक पर्यटन घुमक्कडी की अथाह संभावना।
कखि तीर्थ स्थल, योग नगरी, गोल्जू माराज, बैजनाथ, त हैकि तरफा हरियाली अर वन्य जीव संसाधनों की असीम दुन्यां।
हर साल लाखों लोग पर्यटक घूमण पहाड़ औंदा, अर यखा भला मयादार सीदा मनख्यूं, मनख्यात देखी नमन भी कर्दा देवभूमि तै।
पर्यटन मा चार धाम बद्रीविशाल, केदारनाथ, गंगोत्री अर यमुनोत्री च त सिख लोखूं हेमकुंड साहिब,देरादूण गुरुराम राय दरबार जन बड़ा मठ छिन जख हर साल कै तीर्थयात्री औंदन।
एशिया कु पैलु नेशनल पार्क जिम कार्बेट पार्क नैनीताल हो, या राजाजी नेशनल पार्क हरिद्वार देरादूण आखिर पर्यटकों तै खींची ही ल्योंदा उत्तराखंड।
कांचुला खर्क की बात हो या विश्व विरासत फूलों की घाटी, ईं भूमि तै देवभूमि बणौण मा प्रकृति कि क्वे कमी कसर नी छोडी।
एशिया कु सबसे ऊंचाई पर थर्प्यूं मंदिर भगवान तुंगनाथ जी का बुंग्याल अर रौंतेलि डांडी कांठयूं बटि जब सैलानी धरती कु श्रृंगार देखदा त स्वर्ग की कल्पना मन मा अमिट हवे जांदि।
पंच बद्री, पंच केदार दगडि बावन गढ की या धरती पंच भै पांडवों अर वीर भडों की साक्षात गवै देंदि
पातालभुवनेश्वरी कु रहस्य, बैजनाथ कु इतिहास,
पंवार अर चंद वंश का राजौ विरासत, दगडि धार खाळ मा रोचक लोककथा, आंणा-भ्वींणा से खूब भर्यू पहाड़।
त्रियुगीनारायण जी की अखंड धुनी, ऊषा अनिरूद्ध परिणय स्थली ओंकारेश्वर मंदिर ऊखीमठ की काष्ठ कला नक्काशी हमारी अखंड लोक विरासत छिन।
लाखामंडल का मंदिर, अर जीवंत लाक्षागृह प्रमाण, कालसी का अशोक शिलालेख, मलेथा का सैरा,
देवलगढ का स्तूप,
क्या क्या विरासत नि छिन यख!
कैप्टन यंग की बसांई मसूरी हो या पौडी, लैंसडौन, खिर्सू, चोपता, जखोली,ग्वालदम, हर्षिल, मोरी, रामनगर, कौसानी, हर जगह असीम संभावना छिन पर्यटन की।
महासू चालदा देवता हनोल, आराकोट, लखवाड, धनोल्टी, जोशीमठ हर जगा पर्यटन मा विविधता---'डायवर्सिटि' दिखेंदि।
रंवाई जोनसार-जौनपुर की संस्कृति, नागपुर कु पांडव नृत्य, जौनसारी हारुल, तांदी,चौंफला, हर दृष्टि बटि हम भौत समृद्ध लोग छा।
पर्यावरण मा चिपको जन आंदोलन हो या पाणी बचाओ आंदोलन हमारु प्रतिनिधित्व च कर्यू हर क्षेत्र मा।
ईं सांस्कृतिक-सामाजिक, प्राकृतिक, धार्मिक, धरती मा पर्यटन की त, भौत बड़ी संभावना छिन।
टीरी डैम जन परियोजना भी त पर्यटन का कै द्वार खोली सकदि।
बीस साल का ये उत्तराखंड मा ना त सांस्कृतिक विविधता तै पर्यटन कु आधार बणांई गै, ना पारंपरिक धरोहरों तै।
पारंपरिक धरोहरों मा होम स्टे जन कारगर योजना पर बडु काम हवे सकदु, कखि शुरुआत भी होंणी च।
हर गौं मुलक मा अपडि खास पछांण की नक्काशी मकान तिबार रिंगाल ढुंग्गा पर दिखेंदि ये तै हम सरकार दगडि मिलितै पर्यटन आधार बणै सकदा,
उदाहरण जन आप चंडीगढ़ मा नेक चंद सैनी का डिजाइन कर्या राॅक गाॅर्डन तै देखा, कखि घट्ट च त कखि मूर्ति डिजाइन साधारण वेस्ट मेटेरियल से करीं। लोग खूब पसंद भी कर्दा यन अलग चीजों तै।
त हमारी भी परंपरागत मकान तिबार, डंडयाली धुर्पळि आकर्षक लुक दगडि गैस्ट हाऊस का तौर पर विकसित कर्ये सकेंदि।
चारधाम यात्रा सीजनल च,यानी हम बारामासी पर्यटन पर चर्चा करुन, पहल करुन, ये वास्ता ग्रामसभा स्तर पर सरकार प्रोत्साहित करु, गौं का मठ मंदिर सिमेंटिकरण की बजाय परंपरागत स्वरूप मा ही विकसित किए जौन। गौं का बजट मा विसेस ध्यान पर्यटन की तरफां दिए जो।
धारा पंध्येरा पाणी छलबल बगदू रौ, स्थानीय उत्पाद कोदू झंगोरु बारनाज तै हम अपडा होटल-मोटल, रेस्ट्रां मा परोसुन, जब हम गुजरात मा सांभर डोसा, महाराष्ट्र मा इडली, खै सकदा त उत्तराखंड मा पर्यटन दगडि हम अपडा पहाड़ी उत्पादों तै प्रोत्साहन किलै नि दी सकदा?
बारामासी पर्यटन बढोण का खातिर सडक ब्यवस्था भी बारामासी मजबूत कन पडली, सडक का अगल बगल भरपूर हैर्याळी पोजौण पडली।
मसूरी मा ही भौत सारा लोग पर्यटक औंदा अर सैर का परदूषण से बचण का वास्ता जब डाक्टर शुद्ध पाणी शुद्ध हवा की बात कर्दा त भौत सारा लोग गरम्यूं भम्माण मा मसूरी ही रै जांदन द्वी तीन मैना।
हमारी सरकार प्रतिनिधियों अगर मजबूत इरादा ह्वौन त तस्वीर बदलि जौ?
पहाड़ बिजली पैदा कन अर डाळयूं चिरान की ही सामर्थ्य नि रखदा यख बारामासी फल पैदा होंदा, अनार, आडू, कीवी, माल्टा, संतरा, कटहल, लीची, सेब , आंवला, क्या पर्यटन दगडि हम अपडा उत्पाद नि जोडी सकदा?
बुरांश, टेमरु, घिघोरु, काफल, जन लकदक बण क्या पर्यटन तै न्यूती नि सकदा?
नैसर्गिक चाल-खाल अर छोटा बड़ा ताल, जन बधाणीताल, देवरियाताल आंछरी ताल क्या चारधाम बै इतर बारामासी पर्यटन नि ठेलि सकदा?
पहाड़ का गौं गौं मा पर्यटन की गैरी गैरी संभावना छिन, जै खातिर सबसे पैलि हमारी सरकारों तै अस्सी फीसदी भूभाग का पहाड़ कु बजट बढायूं चैंदु जबकि यूँ संभावनाओं बै ध्यान हटे जनप्रतिनिधि सरकार सब लोग मैदानी भाग की तरफा भाजणां।
जब पहाड़ मा ही मसूरी नैनीताल
पर्यटन कु भौत बडु विकल्प हवे सकदु, त जोशीमठ, ऊखीमठ, जखोली, बसुकेदार, खिर्सू, मक्कूमठ, देवाल, पोखरी, चिरबटिया, जन कै विकल्प किलै खडा नि हवे सकदा ?
ज्वान होंदा उत्तराखंड मा जरूर औंण वौळी पीढ़ी वोट मंगदरा नेताओं तै पूछली कि बिजली- पाणी, माटू-बौंण, बिकोण का अलावा बारामासी पर्यटन की तरफा किलै नि सोची?
हमतै पर्यटन अर पर्यावरण द्वीयूं तै बरौबर मिलेतै विकसित कनै तरफा काम कर्यू चैंद किलैकि विकास दगडि कखि हम रूखा सूखा सैर ही ना खडु करौन बलकन हर्या-भर्या पर्यटन की सकारात्मक दिशा मा काम करुन।
--@-अश्विनी गौड 'दानकोट रूद्रप्रयाग------


Navigation

[0] Message Index

[*] Previous page

Sitemap 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 
Go to full version