गढ़वाल की विभूतियाँ व समाज (मलारी युग से वर्तमान तक ) भाग 41
Great Garhwali Personalities and Societies of Garhwal Part -41
भीष्म कुकरेती (Bhishm Kukreti )
महाराज फतेपति शाह (फतेशाह ) (रा.का. १६६४-१७१६ ई. )
फतेपति शाह को राज्य काल क बारा मा इतियास कारुं मा घंघतोळ इ च .
फतेशाह वीर, पराक्रमी , भड़, सांसदार (साहसी) थौ जैक राज मा , पड़ोसी राजाओं दगड कथगा जुद्ध ह्वेन .
महाराज फते शाह न जिंदगी का भौत सा हिस्सा जुद्ध भूमि मा बितायेन . प्रजा क दगड वैको संपर्क बरोबर रौंदो थौ.
गढवाल का सीमान्त अडगै (क्षेत्र) मा आक्रमणकारियूँ से प्रजा की रक्षा करें मा अगने छौ .
महाराज फते शाह कवियों, विद्वानुं , चित्र्कारून बड़ो मान करदो छौ .
गुरु व पुरोहित : फते शाह का राज मा वृहस्पति ओझा, धीरेन्द्र जी, बागेश्वर ज्यू, गुणा नाथ जोशी
, मणि कंठ दुयाल, पूर्ण नन्द कंडवाल पुरोहित अर गुरु छाया
बजीर: चन्द्र मणि डंगवाल अर गजे सिंह भंडारी
राज ज्योतिषी : जटा धर मिश्र
बक्षी : केसर सिंह सुकेत्या , भोजवाण , भादल का बणिया
दीवान : चारो खत्री , गुलाब सिंह
भंडारी ; नित्या नन्द डोभाल
लेखवार : धीरज मणि पैन्युली
फौन्ज्दार ;
घाल का - बीरा नेगी
रवांई का : अर्जुन सिंग रायजादा, बलराम सकन्यानी
सल़ाण का : औतार सिंह भंडारी
भांग का : रौथाण , मेघा बुगाणि , गुणा, नत्थू , मिसर, सिद्ध साह
टकसाली : केसोपुरी, निर्मल पुरी
उमराव : असवाल, झिन्क्वाण , बर्त्वाल , सजवाण
मंत्री : धमादों दीना नाथ पल्याल
नागपुर खान को कारिन्दा : गरीबदास
नागपुर का कमीण : मदु रावत
दालिपोथा का खिदमत गार : दीना बुगाणों
बद्रीनाथ का रावल : नारायण, सीताराम
केदारनाथ का रावल : महालिंग
देहरा का महंत : माता पंजाब कौर
२४ राणियाँ ; महाराज फते शाह के चौबीस राणियां छे
१- सुकेत जी - २
२- कुमैणी जी -२
३- पश्चिम की -२
४-कहलूर की - २
५-बघाट कि -२
६ - मडी की - १
७- बिसर की -२
८- बर्त्वाली - २
९- झिन्क्वाणी -२
१०-बड़े पुरिया की- २
११-जस रोटा की -२
१२- जम्मू की -१
गुरु राम राय तैं गाँव दान : फतेशाह न गुरु राम राय तैं सात हौरी गाँव दान मा दिनी . अर फिर ड्यारा दू ण (देहरादून )
सहर बसणे शुरुवात ह्व़े
श्रीनगर मा गुरु राम राय मंदिर :फते शाह न एक गुरु राम को मंदिर श्रीनगर मा बि बणे छयो जु बिरही गंगा औगळ-बौगळ (बढ़ ) मा बौगी गे
सिरमौर से युद्ध : फतेशाह की सिरमौर से जुद्ध ह्व़े छौ .सिरमौर का हिसा पर कब्जा बि करी, पण औरंगजेब का दबाब में वापिस करी.
गुरु गोविन्द सिंग का दगड झडप : फते शाह की ख्द्प गुरु गोविन्द सिंह से अपण समद्युळ का वजे से ह्वीं
दाबा गढपति को दगड लड़ाई: दाबा रज्जा न जब कर दींण बंद करी त फते शाह न वै पर आक्रमण करी एर वै तैं हराई
श्रीनगर पर कुमौं क रज्जा को अधिकार : १७०९ ई मा कुमाऊं का रज्जा को अधिकार श्रीनगर पर होई फिर १९१० मा
फते शाह न श्रीनगर अर बाकि जगाओं पर दुबार अपण अधिकार करी.
पुरिया नैथाणी का दौत्य कार्य: पुरिया नैथाणी के राज्नैयीक चतुरता का वजे से दिल्ली का बादशाह न गढवाल पर आक्रमण नि
करी.
कवि भूषण को गढवाल औण : फते शाह कवियुं आदर करदो छौ. इन बुले जांद कवि भूषण १६८५ का करीब गढवाळ ऐ थौ.
कवि मतिराम को गढवाळ औण : कवि मतिराम गढवाळ ऐ छौ अर गढवा ळ मा ' व्रितकौमादी' की रचना करी छे
कवि रतन (क्षेमराज) को गढवाळ औण : क्षेम राज कवि भौत सा साल श्रीनगर राज दरबार मा राई अर क्षेम राज न
कथगा इ संस्कृत ग्रन्थ रचेन जु अबी बि सेंत पीट्स बर्ग पुस्तकालय मा छन
राज सभा का नवरत्न : श्रीनगर दरबार मा नौ रत्न छया जौंक नाम इन छन :
सुरेशा नन्द बडथ्वाल
रेवत राम धष्माना
रुद्री दत्त किमोठी
हरि दत्त नौटियाल
वासबा नन्द बहुगुणा,
किर्ती राम कैंथोला
शशि धर डंगवाल
सहदेव चंदोला
हरि दत्त थपलियाल
ज्योतिषी जटाधर मिश्र : जाता धर मिश्र न ज्योतिष पर कति ग्रन्थ लेखिन .
नीलकंठ : नीलकंठ संस्कृत को प्रकांड विद्वान् थौ
सुखदेव मिश्र : सुखदेव मिश्र संस्कृत को बड़ो विद्वान् छौ
राम चन्द्र कंडियाल : सभा कवि राम चन्द्र कंडियाल न संस्कृत मा ' फतेहशाहयशोवर्णन ' की रचना करी थौ.
चित्रकार श्याम दास ; चित्रकार श्याम दास दरबारी तसवीरदार छयो जो मेदनी शाह का टैम पर सुलेमान सिकोह का दगड श्रीनगर ऐ गे छयो
चित्रकार केहिर दास : केहिर दास श्याम दस को नौनु छौ अर दरबार क तस्वीर दार छौ
चित्रकार मंगत राम : श्याम दास को नाती मंगत राम बि दरबारी तस्वीर दार छयो.
References;
1- Dr Shiv Prasad Dabral, Uttarakhand Ka Itihas Bhag 4
History of Garhwal, History of Kumaun)
2- Harikrishn Raturi Garhwal ka Itihas
3- Garhwal ka Aitihasik Birtaant in Garhwali and Memoir of Garhwal as translation by Tara Datt Gairola
बकै अगने खंड 42 मा बाँचो ...
To be continued part 42 को नौनु छौ अर दरबार क तस्वीर दार छौ
चित्रकार मंगत राम : श्याम दास को नाती मंगत राम बि दरबारी तस्वीर दार छयो.
References;
1- Dr Shiv Prasad Dabral, Uttarakhand Ka Itihas Bhag 4
History of Garhwal, History of Kumaun)
2- Harikrishn Raturi Garhwal ka Itihas
3- Garhwal ka Aitihasik Birtaant in Garhwali and Memoir of Garhwal as translation by Tara Datt Gairola
बकै अगने खंड 42 मा बाँचो ...
To be continued part 42