Author Topic: Articles By Bhisma Kukreti - श्री भीष्म कुकरेती जी के लेख  (Read 726725 times)

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
                         Dufraa kee Naubat : a Garhwali Folk dance-Song performed by Aujees in Chait

(Notes on Garhwali Traditional Dance –Song, Uttarakhandi Traditional Dance –Song, Himalayan Traditional Dance –Song, Indian Traditional Dance –Song, Traditional Culture of Uttarakhand )

                                        Bhishm Kukreti


                 Chait month is the cultural month of Uttarakhand. Aujees play drums (Dhol Damau) three times on the courtyard of their respective Thakurs.  Performances of Aujees have been there from Khas time (before first B.C.) in Garhwal. There are nine ‘patan’ and twenty two ‘padtalen’. Nine ‘patan’ represent nine ‘nidhi’ and twenty ‘padtal’ represent eight ‘siddhi’ and fourteen ‘ bhuvan’’ There is mention of ‘Naubat’ in the folk story of Rajula Malu shahi of Khairagarh when Bijula Nayak performed  ‘Naubat’ at ‘Melchaunri’ and the princess Kamsena (sister in law of’ Malushahi’)  fell in love with Bijula Nayak.   
              Aujees sing the following types of song and play. There is same traditional song in Vietnam called ‘Quan Ho’. The tradition was started from Ly dynasty (1009-12250. The Quan song is to praise the king.
             Daragyala in Tibet is also of similar type of song. Dragyala is about ‘Song of Praise to King and queen of Tibet’. There are many folk songs in Jewish culture as the following Garhwali ‘Naubat ‘songs.

                    चैत माह में दोपहर समय औजियों द्वारा बजाया जाने वाला चैती नृत्य गीत

दान्युं मा को दानी
स्थाई चरण - इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
सूरिजा बंशी राजा हरीचंदा जी ..
सहायक चरण - जैका छाया सूना का छतर
छाया वैका चांदी का पतर जी . इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
जैका छाया मोत्यूं का ख्ल्याण
छाया जैका हीरों का डिसाण जी. इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी.
जैका पास छई नौऊ निधि
चरणु मा जैकी अष्ट सिद्धि जी . इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
छायो जै को पराणी उमैलो
आज वैको सरैला धुमैलो जी . इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
बलूरी आज वै की छन फ़ैली
धुंवां ला आँखी वे की मैली जी .इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
विधना की कनी या ठकुरी
राजा लायो ध्यूंरा की चाकरी . इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी
दान्युं मा को दानी
इजू ! छायो दान्यूं मांग को दानी

गीत मूल स्रोत्र - केशव अनुरागी , नाद नंदनी
सन्दर्भ- डा शिवानन्द नौटियाल

    The song is figurative and is for praising the Thakur in the form of great donor king Harishchandra. 
   Aujees sing another song related to great donor King Bali too

 Copyright@ Bhishm Kukreti, Mumbai, India

Notes on Garhwali Folk l Dance –Song, Uttarakhandi Folk Dance –Song, Himalayan Folk Dance –Song, Indian Folk Dance –Song, Folk Culture of Uttarakhand to be continued….

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
                             Nauchhami Narain: A Lyrical Garhwali Drama about Nine Characteristics of Lord Krishna


(Review of ‘Nauchhami Narain’ a Lyrical Garhwali Drama by Abodh Bandhu Bahuguna (1986)
(Notes of Indian Stage Plays, Himalayan Stage Plays, Uttarakhandi Stage Plays, Garhwali Stage Plays, Hundred Years of Modern Garhwali Stage Plays)

                                 
                                               Bhishm Kukreti
                             ‘Nauchhami Narain’ a lyrical Garhwali play is based on nine aspects of life span of lord Krishna.  There are nine parts of ‘Nauchhami Narain’:
1-Krishna Janm
2-Pootana Maran
3-Kaliya Dahan
4-Govardhan Dharan
5-Ras leela
6-Cheer Haran
7-Ban Devi Poojan
8-Rukmani Mangal
9-Updesh in Kurukshetr
                 The playwright Abodh Bandhu Bahuguna regionalized the story of lord Krishna. There is no any story link. The drama is totally a poetic play and is on Jagar style where it is not necessary to have link of one part to other story.  There are many emotions in the drama to attract the attention of audience. Bhishm Kukreti supports the statement of Dr Anil Dabral that it is not a drama but a descriptive tale.  It may be said that Bahuguna wrote Jagar of lord Krishna in modern and Sanskritized Garhwali (for which Bahuguna is famous).
References:
1-Dr Anil Dabral, Garhwali Gady Parampara (Garhwali Dramas from beginning till 1990)
2-Abodh Bandhu Bahuguna, Gad Myateki Ganga (Garhwali dramas from beginning till 1975)
3-Dr Sudharani, Garhwal ka  Rangmanch (Garhwali Dramas from beginning till 1985)
4-Drama special issue of Chitthi Patri magazine (Garhwali Dramas and plays staged in Delhi, Karachi, Mumbai, Dehradun and other places)
5- Dr Hari Datt Bhatt Shailesh, Garhwali Natak evam Rangmanch: Ek Vihngam Avlokan (Garhwali Drams and theatres from beginning till 1985)
6-Dr Bhakt Darshan: Barrister Mukandi Lal Srmriti Granth (Garhwali dramatists or theatres playwrights till 1985
7-Dr Nand Kishor Dhoundiyal, Garhwal ki Divangat Vibhutiyan (pp108-116, about contribution of Bhagwati Prasad Panthri for developing Garhwali drama)
8- Abodh Bandhu Bahuguna,1986,  ‘Chakrchal’ , 16 Garhwali Drama collection, B2 -B48, Janakpuri, New Delhi -110058

Copyright@ Bhishm Kukreti, Mumbai, India

Notes on Modern Garhwali dramas, Uttarakhandi Modern dramas, Himalayan Modern dramas, Indian Modern dramas, Hundred Years of Modern Garhwali Dramas  to be continued…..

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
Kumaoni Grammar,Garhwali Grammar,Uttarakhandi Grammar,Nepali Grammar ,Grammar of Himalayan Languages-Part-60

                                          कुमाउंनी , गढ़वाली एवं नेपाली भाषा-व्याकरण का तुलनात्मक अध्ययन भाग -60

                               

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Edited by Bhishm Kukreti


                                               हिंदी, कुमाउंनी और गढ़वाली भाषाओँ में वाक्य भेद -5     
 

३४-हिंदी - मैन पत्र लिखूंगा

कुमाउंनी -मैन चिट्ठी लेखुंल

गढ़वाली- मि चिट्ठी लिखुल/मि पाती लिखुल 

35- हिंदी - लडकियाँ खाना खाएंगी
कुमाउंनी- चेलीन खाणू खालिन

गढ़वाली- लौड़ी/नौनी खाणा  खालि

36- हिंदी - लड़की खाना बनाएगी 
कुमाउंनी- चेली खाण बड़ालि

गढ़वाली- नौनि /लौडि  रुस्वै/खाणा  बणालि

37-हिंदी - वस्तु कहाँ मिलेगी ?
कुमाउंनी - उ चीज काँ मिललि

गढ़वाली- वा चीज कख मीललि

 38-हिंदी - वे क्या कार रहे होंगे ?
 कुमाउंनी- उ  के करणौ हुनाल ?

गढ़वाली- उ/ वू/वो क्या करणा ह्वाला /होला

39-हिंदी - वह गाना गा रही होगी
कुमाउंनी- ऊ गाणै  हुनेलि


गढ़वाली- वा गाणि ह्वेलि

40-हिंदी - वह पढ़ रहा होगा
कुमाउंनी- ऊ पड़णौ हुनौल

गढ़वाली- ऊ पड़णो ह्वाल/होलु 

41-हिंदी - मै चल रहा होउंगा 
कुमाउंनी- मैं हिटणौ हुनेलूँ 

गढ़वाली- मि हिटणु  होलु

42-हिंदी - कलम मेज पर होगी
कुमाउंनी- कलम मेज में हुनेलि

गढ़वाली- कलम मेज मा ह्वेलि

43-हिंदी - तुम्हे अवश्य पढ़ना था 
कुमाउंनी- तुमुल जरुर पड़ण छि

गढ़वाली- तुमन जरुर पड़ण छौ /तीन जरुर पड़ण छौ

44-हिंदी - मुझे वहां जाणा था
कुमाउंनी- मकैं  वां जाण छि

गढ़वाली- मीन  ऊख जाण छौं

45-हिंदी - उसे फल खाना था
कुमाउंनी- वील फल खाण छि

गढ़वाली- वैन /वींन फल खाण छौ

 

सन्दर्भ-


1- अबंधु बहुगुणा , १९६० , गढ़वाली व्याकरण की रूप रेखा, गढ़वाल साहित्य मंडल , दिल्ली ( Structure of Garhwali Grammar)
 
२- बाल कृष्ण बाल , स्ट्रक्चर ऑफ़ नेपाली ग्रैमर , मदन पुरूस्कार, पुस्तकालय , नेपाल (Structure of Nepali Grammar)
 
३- डा. भवानी दत्त उप्रेती , १९७६, कुमाउंनी भाषा अध्ययन, कुमाउंनी समिति, इलाहाबाद (Study of Kumauni Language Grammar)
 
४- रजनी कुकरेती, २०१०, गढ़वाली भाषा का व्याकरण, विनसर पब्लिशिंग कं. देहरादून ( Grammar of Garhwali Language)
 
५- कन्हयालाल डंड़रियाल , गढ़वाली शब्दकोश, २०११-२०१२ , शैलवाणी साप्ताहिक, कोटद्वार, में लम्बी लेखमाला (Garhwali- Hindi Dcitionary)
 
६- अरविन्द पुरोहित , बीना बेंजवाल , २००७, गढ़वाली -हिंदी शब्दकोश , विनसर प्रकाशन, देहरादून (Garhwali Hindi Dictionary )
 
७- श्री एम्'एस. मेहता (मेरा पहाड़ ) से बातचीत
 
८- श्रीमती हीरा देवी नयाल (पालूड़ी, बेलधार , अल्मोड़ा) , मुंबई से कुमाउंनी शब्दों के बारे में बातचीत
 
९- श्रीमती शकुंतला देवी , अछ्ब, पन्द्र-बीस क्षेत्र, , नेपाल, नेपाली भाषा सम्बन्धित पूछताछ
 
१० - भूपति ढकाल , १९८७ , नेपाली व्याकरण को संक्षिप्त दिग्दर्शन , रत्न पुस्तक , भण्डार, नेपाल (Briefs on Nepali Grammar)
 
११- कृष्ण प्रसाद पराजुली , १९८४, राम्रो रचना , मीठो नेपाली, सहयोगी प्रेस, नेपाल (Nepali Grammar)
 
१२- चन्द्र मोहन रतूड़ी , गढ़वाली कवितावली ( सं. तारा दत्त गैरोला, प्र. विश्वम्बर दत्त चंदोला) , १९३४, १९८९
 
13- Notes of Dr Achla Nand Jakhmola on Grammar book by Dr Bhavani Datt Upreti

Kumaoni Grammar,Garhwali Grammar,Uttarakhandi Grammar,Nepali Grammar ,Grammar of Himalayan Languages to be continued .....
 

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
कबलाट मा / Garhwali Satire            

                  मि तैं हौंस  आन्द


                      भीष्म कुकरेती

                     

                         मि तैं हौंस आन्द बल जब  कौंग्रेसी नेता  हड़क सिंग जी बुल्दन बल मंत्री पद मेरी जूती से .

ये जी ! रावत जी ! जु तुम सणि मुख्यमंत्री पद या मंत्री पदौ लोभ /ल्हाल्सा  नि छे त फिर तुमर बान बहुगुणा मुख्यमंत्री बौण या

यशपाल आर्य मुख्य मंत्री बौंणद तुम सरीखा ऋषितुल्य मनिख पर कुछ बि फ़रक नि पड़ण चएंद छौ.

                      मि तैं हौंस आन्द बल जब कौंग्रेस का नुमाइंदा बुल्दन बल कौंग्रेस मा डेमोक्रेसी च. वाह जब कै बि राज्य क

मुख्यमंत्री हाई कमांड सुजालो अर फिर बुले जाव बल हमर पार्टी मा डेमोक्रेसी च त डेमोक्रेसी क याँ से जादा मखौल कै देस मा ह्वाल?

                        मि तैं हौंस  आन्द बल जब कौग्रेसी स्पोकपर्सन बुलद बल  भ्रष्टाचार ख़तम करण  हमारी पैलि प्रायरिटी च .

अब हंसणो बात इ च  बल  ज्वा सरकार मुलायम सिंग यादव, लालू प्रसाद यादव, मायावती , कलमाड़ी, डी एम् .के क काँध मा

चलणि ह्वाऊ वा सरकार भ्रष्टाचार ख़तम कारली कि भ्रष्टाचार बढाली ?

                     मि तैं प्रणव मुखर्जी क बजटी बयान पर हौंस आन्द बल सरकार ब्लैक मनी तै ख़तम करणो बान कटिबद्ध  च. जु राजनैतिक नेता

 पार्टी चन्दा अर अपण चुनौ जितणो बान ब्लैक मनी ल्याला  वो क्या ब्लैक मनी ख़तम कारल? कौंग्रेस या भाजापा वाळ जरा पार्टी चन्दा

मा एक मैना तलक ब्लैक मनी लीण बन्द कौरी दयावान धौं ! फिर दिखला कि यूं पार्ट्यूं क औफ़िस एक दिन बि कनकैक  चल्दो धौं!

                   मि तैं भाजापा का नेतौं पर हौंस आन्द जु अब विदेशी पूँजी  निवेश पर अड़चन डाळणा छन. ये ! भै! अटल बिहारी बाजपेयी

क राज मा त तुम बि भारत तै बिचण पर यि अयाँ छया . वाह तुमर देश बिचण राष्ट्र हित होंद  अर कौन्ग्रेसौ देश बिचण राष्ट्र द्रोह?

                    मि तैं ममता बनर्जी अर बामपंथी द्लूं नेतौं बयान पर हौंस आन्द बल जु य़ी बुल्दन बल आम आदिम पर सरकार तैं इथगा

खरच करण चएंद   पण जब यूं तैं पूछे जांद बल संसाधन कखन लाण त यूंक गिच पर म्वाळ लगी जान्द.                   

              मि तैं हौंस आन्द बल यि नेता लोक अबि बि लोकुं तैं लाट कालू समजदन . भै नेता लोकु जु तुम होशियार ह्व़े गेवां त

भै हम बि त बाड़ी पळयौ   खांदवां भै! 

                 मि तैं हौंस आन्द बल जब क्वी गढवाळि या कुमया   किरांद बल सरकार हमारी भाषा बचाणो बान कुछ नी करणि च .
हौंसणै बात च बल ज्वा सरकार अंक्वैक राष्ट्र भाषा हिन्दी इ नि बचै सकणि च वीं सरकार से हम उमेद

करणा छंवां बल वा गढवळी अर कुमाउंनी भाषा बचालि.

                     वाह जु अपण पुंगड़ पर बाड़ नि लगाल अर ओ दुसर पर भगार लगाणो च बल लोगूँ गोर म्यार उज्याड़ खाणा छन.

 

                          मि तैं भौत सा क्या जादातर गढवळी अर कुमया लिख्वारूं, पत्रकारूं, सम्पाद्कुं , बुद्धिजीवियुं पर हौंस

बि आन्द अर तरस बि आन्द जु उत्तराखंड का विकासौ छ्वीं लगांदन पण जब यूं तैं पूछे जाव इ कि बल कना विकास हूण

 चयेंद त सौब का सौब आपन मुख लुकाण बिसे जान्दन.

                उत्तराखंड का यूँ दगड्यों तैं पता बि नी च कि विकास कि परिभाषा होंद क्या च?


Copyright@ Bhishm Kukreti

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
                          Shyam Kalyaani: A Garhwali Folk Dance-Song by Aujees in the Chait month

(Notes on Garhwali Traditional Songs, Traditional Himalayan Songs, Traditional Uttarakhandi Songs, Traditional Garhwali Songs)

                                    Bhishm Kukreti    

                       Chait is the peak month for cultural activities in villages of Kumaun and Garhwal.  In every village the respective Aujees (a drummer class) to village and play drums.
                     Aujees play different tune and sing different song in morning, at afternoon and in evening.
   In old age  (from Khas and Kainturaai eras), the king used to erect a temple every year  and Aujees used to play drums in morning, at afternoon and in evening with different tunes. In evening Aujees used to play drums with Shyam Kalyani tune.
                Even today, Aujees play drums with Shyam Kalyani tune in the evening of first day of month Chait. Mostly the songs are the prayer of deities.
                 The following is an example of Shyam Kalyani tune played and sung by Aujees in the evening of first day of month Chait.

 चैत माह में संध्या समय औजियों द्वारा बजाये जाने वाला 'श्याम कल्याणी' नृत्य- गीत
स्थाई चरण - झै माता सकल भवानी
सहायक चरण - जाल थल उदपी भवानी झै माता सकल भवानी
द्यूल थाल कपास की बाती माता सकल भवानी
सवा गज जोत जगाई माता सकल भवानी
माता को रिंगद छतर चढ़ाई झै माता सकल भवानी
द्यबतौं की टु ध्याणी भवानी माता सकल भवानी
दैन्तू को दल भगसीणे भवानी माता सकल भवानी
यक दांत अगास यक दंत पाताल माता सकल भवानी
लोई तिसाली मासू की मुकाली माता सकल भवानी
खडग चक्रर लेकी आजा माता सकल भवानी


गीत मूल स्रोत्र : केशव अनुरागी , नाद नंदनी
सन्दर्भ- डा शिवा नन्द नौटियाल


Copyright@ Bhishma Kukreti
Notes on Garhwali Folk and Traditional Songs, Traditional and Folk Himalayan Songs, Uttarakhandi folk and Traditional Songs, Garhwali Folk and Traditional i Songs to be continued …

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
                Jeetu Haran: A Garhwali Poetic Drama about Jeetu Bagdwal

(Review of a Poetic Garhwali Drama ‘ Jeetu Haran’ written by Abodh Bandhu Bahuguna, 1986)
(Notes on Indian Poetic Drama, Himalayan Poetic Drama, Uttarakhandi Poetic Drama, Garhwali Poetic Drama, Hundred Years of Modern Garhwali Dramas)

                                      Bhishm Kukreti

                    All the plays compiled in ‘Chakrchal’ by Abodh Bandhu Bahuguna are radio dramas. There is one poetic drama in the collection ‘ Jeetu Haran’.  The poetic drama ‘ Jeetu Haran’ is based on popular folk story of Jeetu Bagdwal.
       The story of jeetu Bagdwal is narrated by sutrdhar in whole of poetic drama. The story is about meeting of Jeetu bagdwal with Bharana, there are many community songs in poetic drama ‘ Jeetu Haran’ including a couple of folk work songs.  The drama does not end with anchheri taking Jeetu Bagdwal but with a preaching Jhumailo song.
           The lyrical drama was written keeping in mind the radio audience. Bahuguna never leaves his intellectualism in each of his creation. Bhishm Kukreti calls Intellectualism in Garhwali literature as ‘Bahugunaism’ and realism as ‘ Dandariyalism’.  The lyric are with figures of speech and create desired images.

References:
1-Dr Anil Dabral, Garhwali Gady Parampara (Garhwali Dramas from beginning till 1990)
2-Abodh Bandhu Bahuguna, Gad Myateki Ganga (Garhwali dramas from beginning till 1975)
3-Dr Sudharani, Garhwal ka  Rangmanch (Garhwali Dramas from beginning till 1985)
4-Drama special issue of Chitthi Patri magazine (Garhwali Dramas and plays staged in Delhi, Karachi, Mumbai, Dehradun and other places)
5- Dr Hari Datt Bhatt Shailesh, Garhwali Natak evam Rangmanch: Ek Vihngam Avlokan (Garhwali Drams and theatres from beginning till 1985)
6-Dr Bhakt Darshan: Barrister Mukandi Lal Srmriti Granth (Garhwali dramatists or theatres playwrights till 1985
7-Dr Nand Kishor Dhoundiyal, Garhwal ki Divangat Vibhutiyan (pp108-116, about contribution of Bhagwati Prasad Panthri for developing Garhwali drama)
8- Abodh Bandhu Bahuguna,1986,  ‘Chakrchal’ , 16 Garhwali Drama collection, B2 -B48, Janakpuri, New Delhi -110058

Copyright@ Bhishm Kukreti


Notes on Indian Poetic Drama, Himalayan Poetic Drama, Uttarakhandi Poetic Drama, Garhwali Poetic Drama, Hundred Years of Modern Garhwali Dramas to be continued……

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
मैबी औंदी ख़ित्त हैंसी


डा. नरेंद्र गौनियाल



हाँ किले ना
मैबी औंदी ख़ित्त हैंसी
देखि के
अपन मुल्कौ नेताओं तै
जू कटिना छन
कुक्कर सी 
सिर्फ  पद रुपी हड्गी बान

पैली ता बल हम सब एक छौं 
हाई कमान  की बात
सब्यों तै मंजूर
पण अब
एक हैंका टंगड़ी खींचना छन
बे शर्म ह्वै
अपनी पोल खोलना छन
कै एक तै क्य बुन
सब्बि एक थक्लुई का चट्टा -बट्टा छन
गिरगिट की तरह रंग बदली दिन्दीन
पशु की तरह अफु खवा
छिपोड़ा की तरह सर्र इनें सर्र फुनैं
काणा की सी नजर
गिद्ध सी झपटा-झपटी
गीदड़ जनि स्यल्बुधि 
इनी च या नेता जात 
हैका काम माँ माथि हाथ
कब्बी अलग कबी साथ
कब्बी भूकी कबी लात
कब्बी जीत कबी मात
कब्बी खीर कबी भात
जैको लगी हाथ वैकी
सपोड़ा-सपोड़
झपोड़ा-झपोड़
लपोड़ा -लपोड़

Copyright@ dr. Narendra Gauniyal


Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
Kumaoni Grammar,Garhwali Grammar,Uttarakhandi Grammar,Nepali Grammar ,Grammar of Himalayan Languages-Part-61


                                         कुमाउंनी , गढ़वाली एवं नेपाली भाषा-व्याकरण का तुलनात्मक अध्ययन भाग -61



                                                              Edited by Bhishm Kukreti


                                              हिंदी, कुमाउंनी और गढ़वाली भाषाओँ में वाक्य भेद -6


४६- हिंदी- उन्हें काम करना था

कुमाउंनी -उनन कैं  काम करण छि

गढ़वाली -   वूंन  काम करण छौ     


४७-हिंदी- राम को घर जाना था

कुमाउंनी -राम कैं  घर जाण छि

गढ़वाली -  रामन ड़्यार /घर जाण छौ


४८-हिंदी- घर पर भाई है

कुमाउंनी - घर में भै छु

गढ़वाली - ड़्यारम भै च /छ  //घरम भै च


४९-हिंदी- मेज पर पुस्तकें हैं

कुमाउंनी -मेज में किताब छन

गढ़वाली -मेज मा किताब छन


५०-हिंदी- कक्षा में लड़के हैं

कुमाउंनी -दर्ज में छयाल छन

गढ़वाली - दर्जा मा नौन छन


५१-हिंदी- रसोई में मा है

कुमाउंनी -रस्या में इज छु

गढ़वाली -रूस्वड़ मा ब्व़े च


५२-हिंदी- कुंएं पर लडकियाँ हैं

कुमाउंनी -नौल्तिर चेली छन

गढ़वाली -नौलिम नौनी /लौडि छन


५३-हिंदी- मेरे पास अच्छी कलम थी

कुमाउंनी -मेर पा भलि कलम छि

गढ़वाली -मीम भलि/बड़या  कलम छे


५४-हिंदी- वह चतुर लडका था

कुमाउंनी -ऊ हुश्यार लौड़ छि

गढ़वाली -ऊ हुस्यार लौड़ /नौनु छौ/थौ


५५-हिंदी- लडकी कि एक बहिन थी

कुमाउंनी -चेलिकि एक बैणि छि 

गढ़वाली -लौडिक /नौनिक  क एक बैणि छे.


सन्दर्भ-


1- अबंधु बहुगुणा , १९६० , गढ़वाली व्याकरण की रूप रेखा, गढ़वाल साहित्य मंडल , दिल्ली ( Structure of Garhwali Grammar)

२- बाल कृष्ण बाल , स्ट्रक्चर ऑफ़ नेपाली ग्रैमर , मदन पुरूस्कार, पुस्तकालय , नेपाल (Structure of Nepali Grammar)

३- डा. भवानी दत्त उप्रेती , १९७६, कुमाउंनी भाषा अध्ययन, कुमाउंनी समिति, इलाहाबाद (Study of Kumauni Language Grammar)

४- रजनी कुकरेती, २०१०, गढ़वाली भाषा का व्याकरण, विनसर पब्लिशिंग कं. देहरादून ( Grammar of Garhwali Language)

५- कन्हयालाल डंड़रियाल , गढ़वाली शब्दकोश, २०११-२०१२ , शैलवाणी साप्ताहिक, कोटद्वार, में लम्बी लेखमाला (Garhwali- Hindi Dcitionary)

६- अरविन्द पुरोहित , बीना बेंजवाल , २००७, गढ़वाली -हिंदी शब्दकोश , विनसर प्रकाशन, देहरादून (Garhwali Hindi Dictionary )

७- श्री एम्'एस. मेहता (मेरा पहाड़ ) से बातचीत

८- श्रीमती हीरा देवी नयाल (पालूड़ी, बेलधार , अल्मोड़ा) , मुंबई से कुमाउंनी शब्दों के बारे में बातचीत

९- श्रीमती शकुंतला देवी , अछ्ब, पन्द्र-बीस क्षेत्र, , नेपाल, नेपाली भाषा सम्बन्धित पूछताछ

१० - भूपति ढकाल , १९८७ , नेपाली व्याकरण को संक्षिप्त दिग्दर्शन , रत्न पुस्तक , भण्डार, नेपाल (Briefs on Nepali Grammar)

११- कृष्ण प्रसाद पराजुली , १९८४, राम्रो रचना , मीठो नेपाली, सहयोगी प्रेस, नेपाल (Nepali Grammar)

१२- चन्द्र मोहन रतूड़ी , गढ़वाली कवितावली ( सं. तारा दत्त गैरोला, प्र. विश्वम्बर दत्त चंदोला) , १९३४, १९८९

13- Notes of Dr Achla Nand Jakhmola on Grammar book by Dr Bhavani Datt Upreti

Kumaoni Grammar,Garhwali Grammar,Uttarakhandi Grammar,Nepali Grammar ,Grammar of Himalayan Languages to be continued .....

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
कबलाट  

                                                       गरीब हूणो फैदा
 
 
                                                        भीष्म कुकरेती


                 परसि मि नेता जीक ड़्यार ग्यों अर मीन पूछ," नेता जी! भै तुम लोकुम तागत ह्वेक बि तुम गरीबी किलै ख़तम नि करदा जी?"
 
नेता जी न रुसेक ब्वाल,' तुम लोक बेवकूफ छवां . गरीबी मा भौत फैदा छन."

 मीन बोली," अजी तुम त मातबर  छवां  त तुम तैं क्या पता ...."

नेता जीन खुलासा कार,' भै मि पैलि गरीब इ छयो त मि जाणदो छौं  कि गरीबी मा क्या मजा हून्दन  "
 
'क्या बुलणा छवां ?" मीन पूछ

" जी द्याखो ना! जब मि गरीब छौ त मीम क्वी काम इ नी छौ. क्वी काम ना त ना इ क्वी जुमेबारी ! ना क्वी परेशानी !" नेता जीन ब्वाल
 
 मीन ब्वाल," यि त दिल बहलाने को ग़ालिब ..वाळ हिसाब च ."

नेता जीन मेरी बात बगैर सुण्या ब्वाल," जब मीम  एक बि धेला नि छौ त मि तैं अपण  धन चोरी, धन गबन , लौस /प्रौफिट

कि  क्वी बि फिकर नि छे. अर अब ! ए मेरी ब्व़े ! इनकम  टैक्श वाळू  डौर अलग ! जौंक नाम पर मीन  बेनामी जैजाद ज्वाड़  ऊं से रोज क्या घडी घडी डौर

रौंद कि कखी धोका नि द्यावन. राजनैतिक थौळ /गलियारा मा रोज इन खबर  आणि इ रौंदन कि कन कैक जीजा न जैजाद हजम कौरी दे, कन कै नेताक

 स्याळ न नेता क जायजाद डकार याल. मी तैं या ज्वा ' नि-सीणै' बीमारी ह्व़े या यांको  डौरन ह्व़े कि म्यार अपण इ  रिश्तेदार मेरी बेनामी जैजाद

इ नि हड़प द्यावन  "
 
मीन ब्वाल,' नेता जी ! इ सौब बुलणा बात छन. खाणक नि मीलल त तब ..'

नेता जीन बिचि मा ब्वाल," अजी! जब  मी गरीब छौ त क्या मजा छया ! जो चीज मिली गे वांको इ खाणक  बणै  ल्याओ । अर अब ?"
 
मीन पूछ," अब क्या ?"

नेता जीन खुलासा कार,' अब ? अरे ड्याराम दु दु- तिन तिन घंटा बहस होणि रौंद बल सुबेर  नक्वळ/नास्ता  मा क्या खाण? दुफरा मा क्या खाण अर

 श्यामौ  रस्वे  मा क्या क्या बणाण. पैलि एकी परेशानी छे क्या खाण / अब परेशानी च क्या क्या जि खाण ?"

मीन ब्वाल, " अजी ! मैगी जमानो मा , रिसेसन की मार?"

नेता जीन तड़ाक से ब्वाल," अरे! जब मी गरीब छौ त मजदूरी कारो , श्याम दें रूप्या ल्याओ अर श्याम दें अर भोळ दुफरा जोग

राशन पाणी , लूण तेल को इंतजाम बस या  जुमीबारी छे."

मीन ब्वाल," मी बि त यो इ बुलणो छौं कि .."

  नेता जीन मेरी बात काटिक ब्वाल,' अर अब ! ए मेरी ब्व़े ! जर्मनी मा रेसेसन आन्द त म्यार ब्लड प्रेशर ऐंच चलि जांद; मौरिसिस

मा सरकार बदलदी त ब्लड प्रेशर तौळ ऐ जांद; विकीलीक स्विश बैंक  अकाउंट क बारा मा  खुजनेरि लेख आन्दन त हार्ट अटऐक आन्द आन्द रै जांद;

दुन्याक कै बि स्टौक मार्केट मा शेयर मार्केट तौळ आन्द त मेफर साँस कि बीमारी ह्व़े जांद . सबी जगा बेनामी पैसा जि लगयाँ  छन.

अरे जब मि गरीब छौ  त कखि  बि कुछ ह्व़े जाओ धौं अफु तैं  क्वी चिंता नि होंदी छै . अब चिंता से इ मि दुख्यर छौं."

 मीन ब्वाल," आप बि जाणदा छन गरीबुं तैं कथगा मेनत करण पोड़द ?"
 
नेता जीन ब्वाल," तुम तैं क्या पता गरीबी मा क्या फैदा छौ. हम सरा परिवार मेनत करदा छया त काचो पालो, म्वाटो बरीक  जु बि

 खांदा छया स्यू पची जांद छयो. अर अब? नक्वळ /नाश्ता पचाणो बान अलग ड्रिल; दुफरा खाणक पचाणो बान भौ भौं किस्मौ व्यायाम अर

श्याम दै डिन्नर पचाणो  बान कुज्याण कथगा दें दंड बैठक पेलण पोड़दन धौं! हमर ड्यार ड्यार थुका च केवल  एक जिमखाना बौणि गे.

परिवारौ हरेक सदस्य खाणा पचाणो बान दिन भर कुछ ना कुछ एक्सरसाइज करण मा इ ब्यस्त रौंद. "
 
मीन फिर बि ब्वाल," द्याखो जि ! गरीबी बढ़ण से भारत मा क्राइम रेट बि बढ़णो च . गरीबी तैं रुकण इ चएंद ."

नेता जीन बथाई,' त्वे तैं गलत फहमी च . मि जब गरीब छौ त भगवान् से डरदों  छौ अर भुलमार मा या भूक मिटाणो

बान कबि क्ब्यार  अपराध कौरी लीन्दो छौ. पापक  डौरन  अपराध करण मा डौर लगद छे .अर अब क्वी इन घडी  नी च जब मि

क्वी अपराध नी करदो हों धौं ! अपराध गरीबी मा नि होन्दन अपराध त मातबरी मा इ ह्व़े सकदन."
 
अब  कुछ बच्युं इ नि छौ त मि अपण सी मुख लेकी नेता जीक ड्यारन अपण ड्यार ऐ गेऊं

 

 Copyright@ Bhishm Kukreti

Bhishma Kukreti

  • Hero Member
  • *****
  • Posts: 18,808
  • Karma: +22/-1
ढाञगु (Dhangu)  पट्टिक गढवळी  साहित्य मा मिळवाक

 (Contruibution of Dhangu Patti in Developing Modern Garhwali Literature)
 
                   भीष्म कुकरेती
 

         गढवळी साहित्य कुठार भोरण मा  ढाञगु वाळु क बड़ो जोगदान च।  ढाञगु गंगा सलाण

मा तीन  पट्टि छन- मल्ला ढाञगु, बिचला ढाञगु अर तल्ला ढाञगु. पूरब मा लंगूर पट्टि, उत्तरें मा गंगा छालु च, 

पच्छिम मा उदयपुर  पट्टि अर दक्खिण  मा डबरालस्यूं .

         गढवळी साहित्य भंडार भरण मा यूं साहित्यकारूं मिळवाक च

१- सदानंद कुकरेती - ग्वीलगाँ,  मल्ला ढाञगु क भग्यान सदानंद कुकरेती जी न  आधनिक  गढवळी की पैलि
 
कथा ' गढ़वाळी ठाट' लेखी छौ. दगड मा सदानंद जी  न गढवळी कविता बि रचीन. सदानंद जी

'विशाल कीर्ति' क सम्पादक बि रैन  .

२- चक्रधर कुकरेती -   ग्वील गाँ, मल्ला ढाञगु क चक्रधर कुकरेती जीक   गढवळी मा कविता संग्रह  छ्प्युं च.
 
चकधर कुकरेती जी क गढवळी गद्य मा बि खूब मिळवाक् च .

३-डा. अचला नन्द जखमोला - गटकोट गाँ , मल्ला ढाञगु क डा.अचला नन्द जखमोला प्रसिद्ध भाषाविद छन.

गढवाल सभा , देहरादून क तत्वाधान मा गढवळी , हिंदी अर अंगरेजी क वृहद् शब्दकोश  का संकलन कर्ता (इकबटोळया )
 
अर सम्पादक  डा.अचलानंद जखमोला जी इ छन. यांक अलावा डा. अचलानंद जखमोला जीक  भौत सा

भाषा विज्ञान  सम्बन्धी लेख गढ़वळी मा छपेणा इ रौंदन. 

४- प्रेम लाल गौड़ - गैंड गाँ, तल्ला ढाञगु क  प्रेम लाल  गौड़ शास्त्री न गढवळी मा एक नाटक छपाई 'प्रेमेकांकी'

५- डा. चंद्रमोहन बड़थ्वाळ - क्यार गाँ, बिछ्ला ढाञगु क डा. चंद्रमोहन बड़थ्वाळ न गढवळी मा कविता छपैन .

६- भीष्म कुकरेती- जसपुर गाँ, मल्ला ढाञगु क भीष्म कुकरेती न गढवळी मा कथा, व्यंग्यलेख, व्यंग्य चित्र, नाटक, आलोचना,
 
इंटरव्यू , कति अनुवाद छपैन . यांक अलावा  गढवळी मा क्रोसवर्ड अर पज्जलवर्ड की पवाण बि  भीष्म कुकरेती न लगाई.

७- हेम चन्द्र कुकरेती -   ग्वील गाँ मल्ला ढाञगु  क हेम चन्द्र कुकरेती  क कुछेक लेख छप्यां छन

८- रमण मोहन कुकरेती - खमण गाँ (यु गाँ पैलि मल्ला ढाञगु मा छौ) क रमण मोहन कुकरेती न

दिनेश भारद्वाज जीक दगड  'बुड्या लापता ' गढवळी नाटक ल्याख अर मुंबई मा मंचित करै.

                    मल्ला ढाञगु की ब्वार्युं गढवळी साहित्य मा मिळवाक

  मल्ला ढाञगु की ब्वार्युं गढवळी साहित्य मा बि खूब महत्वपूर्ण मिळवाक छ

१- रजनी कुकरेती - रजनी कुकरेती क ससुराल कठुड़ बड़ा, मल्ला ढाञगु मा छ.

रजनी कुकरेती न कविता क अलावा 'गढवाली व्याकरण ' किताब बि छाप.

२- नीता कुकरेती - नीता  कुकरेती क ससुराल ग्वील ,मल्ला ढाञगु मा छ . नीता कुकरेती
 
क  नि बि ह्वाल त सौ से बिंडी   कविता गढवळी मा छपी गेन . 

 

Sitemap 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22